Bulgaria

BULGARIA PDF

Bułgaria

Położenie geograficzne – Bułgaria leży w Europie Południowo-wschodniej, we wschodniej części Półwyspu Bałkańskiego, na obszarze 110 911 km². Jej terytorium ma 520 km długości i 330 km. szerokości. Granice Bułgarii wynoszą w sumie 2245 km. Bułgaria graniczy od północy z Rumunią (granica na Dunaju i lądowa w kierunku północno-wschodnim), od południa – z Grecją i Turcją, od zachodu – z Serbią i Macedonią, od wschodu ma granicę morską na Morzu Czarnym. Położenie geograficzne powoduje, że Bułgaria leży na skrzyżowaniu szlaków między Europą, Azją i Afryką.

Klimat – Średnia temperatur rocznych waha się w granicach od -3ºC do 14ºC. Klimat w Bułgarii Płn. jest umiarkowany kontynentalny, a na południu kraju – kontynentalny, przechodzący w śródziemnomorski. Ogólnie klimat jest tu lekki, sprzyjający podróżom przez cały rok.

Ukształtowanie terenu – Bułgaria ma bardzo urozmaicone ukształtowanie terenu. Przeważają góry, które pokrywają jedną czwartą jej terytorium. Średnia wysokość terenu wynosi 470 m n.p.m.. Najdłuższy łańcuch górski na Płw. Bałkańskim – Bałkany – ciągnie się z zachodu na wschód, przez całą centralną część kraju. Południowo-wschodnia część Bułgarii to trzy malownicze łańcuchy – Riła (z najwyższym szczytem na Bałkanach – Musała - 2925 m), Piryn (szczyt Wichren – 2914 m) i Rodopy (Goljam Perelik – 2191 m n.p.m.). Riła i Piryn to łańcuchy typu alpejskiego, natomiast Rodopy są bardziej płaskie. Na północy kraju znajduje się wielka nizina – Dunawska – obejmuje ona obszerne doliny, liczne wzgórza i płaskowyże. Malownicze doliny są rozsiane wśród łańcuchów Bałkanu, a niższe góry tworzą Srednogorje. Najbardziej znaną z dolin jest Dolina Róż, której charakterystyczną cechą jest uprawa odmian róży dającej olejek różany, jak i jego produkcja.

Bułgaria ma bogate zasoby wodne. Największe rzeki to Marica, Iskyr, Tundża, Kamczija i Jantra. Na wybrzeżu Morza Czarnego jest wiele naturalnych jezior. W górach Riła i Piryn jest ogółem około 400 jezior górskich. Bogactwo wodne Bułgarii to także ponad 700 źródeł wód mineralnych, znajdujących się głównie w południowo-zachodniej i środkowej części kraju.

Flora i fauna – Roślinność Bułgarii charakteryzuje się różnorodnością odmian. Lasy zajmują 35 % terytorium – przeważają lasy liściaste. Strefy lasów iglastych rozciągają się w wyższych partiach gór – są to sosny, świerki, biała i czarna jodła. Typowe dla tego kraju są lasy wzdłuż rzek.

Świat zwierzęcy Bułgarii także jest urozmaicony – jeleń brunatny, sarna i dzik są charakterystyczne dla stref leśnych. W górach przedstawicielami fauny są: tchórz europejski, borsuk, wilk, lis, jak i małe gryzonie. Jest tu 252 odmian ptaków gnieżdżących się – pelikan-dalmatyniec, białoogoniasty orzeł morski, sęp czarny, orzeł królewski, gęś czerwonoszyja i wiele innych. W Bułgarii jest 97 rezerwatów przyrody i dzikich zwierząt.

Historia – państwo bułgarskie zostało założone w 681 r. przez chana Asparucha, pierwszego bułgarskiego chana. Państwo to zjednoczyło miejscowe plemiona słowiańskie z prabułgarskimi, które przywędrowały z terenów dawnej Protobulgarii (tereny między Morzem Czarnym i Morzem Kaspijskim). W IX w. Bułgaria staje się jednym z najpotężniejszych państw w Europie. Naród bułgarski przyjął chrześcijaństwo w latach 864-866. Po tym akcie historycznym następuje przyjęcie słowiańskiego alfabetu św. św. Cyryla i Metodego, opracowanego przez nich w 855 r. Dalsze dzieje Bułgarii to prawie dwa wieki niewoli bizantyńskiej. W 1185 r. powstało Drugie Cesarstwo Bułgarskie, które szybko przekształca się w silne państwo. W 1204 r. car Kałojan odnosi zwycięstwo nad armią Czwartej Wyprawy Krzyżowej. Pod panowaniem cara Iwana Asena II Bułgaria rozszerza swe terytorium – jej granice rozciągają się do trzech mórz – M. Czarnego, m. Egejskiego i Adriatyku.

W 1396 r. mimo długiego oporu, Turcy opanowują Bułgarię i jej państwowość przestaje istnieć na okres prawie pięciu wieków. W 1878 r., w wyniku Wojny Rosyjsko-Tureckiej i ruchu narodowo-wyzwoleńczego, Bułgaria odzyskuje swoją niepodległość i staje się monarchią konstytucyjną.

We wrześniu 1944 r. wojska radzieckie wkraczają do Bułgarii i w kraju zostaje wprowadzona władza Partii komunistycznej. W 1946 r. demokratyczne rządy zastępują monarchię. W 1989 r. Bułgaria, tak jak inne kraje wschodnio-europejskie, zrywa z totalitarną władzą komunistyczną i rozpoczyna proces przemian politycznych, gospodarczych i socjalnych. Dzisiaj Bułgaria jest republiką parlamentarną i dostojnym członkiem Unii Europejskiej.

Ludność i religia - Bułgaria liczy 8 490 000 ludności, mieszkającej w skupiskach wiejskich i miastach.

Oficjalną religią jest prawosławie - wyznaje je 86,6 % ludności, 13,1 % to wyznawcy islamu, 0,3 % - to inne religie.

Język– Oficjalnym językiem jest bułgarski. Jest on oparty w głównej mierze na cyrylicy. Dla wygody turystów, znaki drogowe i tablice informacyjne na terenach zaludnionych, w miejscowościach wypoczynkowych, na dworcach, lotniskach i na autostradach są napisane i alfabetem łacińskim. W Bułgarii można się porozumieć w jęz. angielskim, a także po niemiecku, rosyjsku czy francusku.

Święta oficjalne – 1 stycznia – Nowy Rok; 3 marca – Wyzwolenie Bułgarii; Wielkanoc; 24 maja - Dzień bułgarskiej oświaty, kultury i słowiańskiego piśmiennictwa; 25 grudnia – Boże Narodzenie.

Stolica – Stolicą Bułgarii jest Sofia. W tym współczesnym mieście jest 250 zabytków historycznych, archeologicznych i architektonicznych. Stolica jest centrum życia politycznego i kulturalnego kraju, celem turystyki i gościnnym terenem do przeprowadzania ważnych imprez międzynarodowych.

Podróże i turystyka – W Bułgarii istnieją bardzo dobre warunki do uprawiania turystyki. Bułgarskie wybrzeże m. Czarnego jest znane w świecie ze swych wspaniałych warunków geograficznych i klimatycznych: ciepłe morze bez rekinów, o prawie niezauważalnych przypływach i odpływach, brzegi z bogatą roślinnością i obszernymi plażami, pokrytymi drobnym, złotym piaskiem. Latem temperatury powietrza wahają się od 23 do 30-35 ºC, a temp. wody morskiej – 17-25 ºC. W maju i we wrześniu jest ponad 240 godzin słońca, a w lipcu i sierpniu – ponad 300. Wiele miejscowości wypoczynkowych proponuje bogactwo luksusowych urzadzeń sportowych, rozrywek i wycieczek do miejsc zabytkowych w całej Bułgarii. Najbardziej znane kurorty to: Złote Piaski, Słoneczny Brzeg, Albena, Św. św. Konstantin i Elena, Djuni, Eleni i in.

Wszystkie bułgarskie łańcuchy górskie – Riła, Piryn, Rodopy, Stara Płanina, Witosza, mają swój odrębny czar i malowniczość – ich szczyty są pokryte śniegiem, błyszczą

w słońcu, a zbocza są porośnięte lasami iglastymi lub liściastymi, z polanami pachącymi ziołami, o charakterze alpejskim. Wśród przyrody kryje się wiele malowniczych schronisk i domów wypoczynkowych.
Uzdrowiska górskie, jak Borowec, Pamporowo, Bansko, Maliowica, Welingrad, Jundoła i wiele innych, są jednakowo przyciągające zimą jak i latem.

Na terytorium Bułgarii znajduje się wielka ilość źródeł wód mineralnych, wiele z nich wykorzystywanych jest do celów leczniczych – SPA ośrodki. Ośrodki balneologiczne istnieją w Pomorje, Sandanskim, Welingradzie, Paweł Bania, Momin Prochod, Nareczenie, Hisarze i w wielu innych miejscowościach uzdrowiskowych.

Turystyka morska

Południowe Wybrzeże Morza Czarnego

Burgaskie Wybrzeże Czarnomorskie zaczyna się na północy od miasteczka Obzor, przy ostatnich rozgałęzieniach Starej Planiny /Bałkanu/ i dochodzi na południu do lesistych zboczy Gór Strandża. Jest to najdłuższa i najbardziej urozmaicona linia brzegowa Bułgarskiego Czarnomorskiego Wybrzeża. Liczne malownicze małe i większe zatoki, osobliwe skały, obszerne plaże, piaskowe wydmy i ciepłe morze tworzą siłę przyciągającą Południowego Wybrzeża Czarnomorskiego. Centrum administracyjne regionu jest Burgas, leżący nad największą zatoką bułgarskiego wybrzeża czarnomorskiego. Jest to czwarte co do wielkości miasto w kraju i drugi kurort morko-klimatyczny nad Morzem Czarnym, centrum gospodarki i kultury. Piękna przyroda w połączeniu z nowoczesnym budownictwem – to urok takich kurortów jak „Diuni”, „Elenite”, „Słoneczny Brzeg”, Pomorie, Neseber, Św. Wlas, Sozopol. Po dziś dzień kultura Gór Standża zachowała się w codziennym życiu takich miasteczek jak Achtopol, Carewo, Kiten i Primorsko. W lokalach rozrywkowych przed zachwyconymi oczami turystów odtwarza się takie oryginalne stare zwyczaje jak tańce nestinarskie na rozżarzonych węglach.

Burgaskie Czarnomorskie Wybrzeże to historia, kultura i luksus połączone w jedno.

Północne Wybrzeże Morza Czarnego

Najbardziej na północ wysunięty punkt tego regionu to granica bułgarsko-rumuńska, najbardziej południowa zaś to Obzor. Linia brzegowa Morza Czarnego tu jest wyjątkowo malownicza - osiana jest licznymi obszernymi plażami pokrytymi miałkim złocistym piaskiem. Dno morskie obniża się stopniowo, wody przybrzeżne są przejrzyste, jest dużo dni słonecznych, a powietrze jest niezanieczyszczone.. Wybrzeże pokryte jest w południowym odcinku pięknymi lasami. Drogi są dobre, źródła mineralne – lecznicze, jest dużo sadów i ogrodów. Hotele i domy wypoczynkowe są piękne i nowoczesne. To wszystko sprzyja popularności północnego wybrzeża. Centrum administracyjnym regionu jest Warna – największy port morski Bułgarii. Nazywana jest Czarnomorską Stolicą kraju. Warna jest ważnym ośrodkiem komunikacyjnym – linie kolejowe, morskie, lądowe i powietrzne łączą ją z licznymi punktami w kraju i za granicą.

W północnym regionie czarnomorskim znajduje się szereg kurortów morskich. Nawet najbardziej wyszukane gusta będą zaspokojone w współczesnych kurortach „Złote Piaski”, „Albena”, „Św. Konstantina i Heleny”, „Rusałka”, „Riwiera”, „Słynczew Den”. Nawet najbardziej krytycznemu miłośnikowi przyrody i dziedzictwa historycznego spodobają się ogród botaniczny w Bałcziku, muzeum na przylądku Kaliakra.

Egzotyczna przyroda, bogata historia, współczesne budownictwo – takie jest nasze Północne Wybrzeże Czarnomorskie.

Turystyka uzdrowiskowa

Pomorie>> Balneolecznictwo w Pomorie

Sława Pomoria i jego leczniczych borowin dochodzi z głębokiej starożytności. Przyczyną tej wielkiej popularności Miasta jest słone jezioro pomoryjskie, co leży bezpośrednio między morzem a miastem z którego wydobywa się borowiny limanowe –leczniczy produkt naturalny, powstały z organicznych i nieorganicznych związków przy udziale różnych procesów chemicznych, biologicznych i mikrobiologicznych, zachodzących w jeziorze. Borowiny wyróżniają się swoją delikatną strukturą, wysoką plastycznością z reakcją alkaliczną, oraz zapachem siarkowodoru. Jest to tłusta, jednorodna, lepliwa i plastyczna masa o intensywnie czarnym kolorze. Zawiera znaczne ilości siarkowodoru, sodu wapnia, siarczanu, magnezu, chlorków i najbardziej żelaza, dwutlenku krzemu i licznych jeszcze elementów układu Mendelejewa, które wywierają specyficzny wpływ na organizm głównie drogą odruchów nerwowych uruchamiających dyskretne mechanizmy przystosowawcze z przewagą wydzielania hormonów dokrewnych.

Solanka, która towarzyszy borowinom z której jest czynnikiem tworzenia się frakcji powstającej jako końcowy produkt po wyparowaniu solanki i borowiny. Pod względem koncentracji jonów frakcja ta przewyższa wszystkie wody mineralne, wodę morską i wodę jezior.

Wszystkie te właściwości borowiny i solanki wraz z kuracją nad morzem, w dużym nasłonecznieniu i na gorącym piasku leczą ponad 90% chorób organizmu ludzkiego.

Tu z powodzeniem leczy się:

• Choroby narządu ruchu: układu kostno - stawowego - spondyloza /zmiany zwyrodnieniowe kręgów/, choroba zwyrodnieniowa stawów kręgosłupa, stawu kolanowego i biodrowego, zwyrodnienie krążka międzykręgowego /z przepukliną jądra galaretowatego/ choroby zapalne stawów /reumatoidalne zapalenie stawów, degeneracyjne zapalenie stawów/, choroby degeneracyjne stawów - osteochondroza /wszystkie postacie, stadia i lokalizacja/, urazy i stany pourazowe /stan po złamaniu, zwichnięciu, stłuczeniu/.
• Choroby centralnego i obwodowego układu nerwowego - zapalenie nerwu, dyskopatia, zapalenie korzonków nerwowych - pochodzenia zakaźnego, toksycznego, urazowego, lumbalgia, ischialgia, mózgowe porażenie dziecięce, stan po poliomyelitis /zapalenia istoty szarej rdzenia/.
• Choroby górnych i dolnych dróg oddechowych: astma, spastyczne zapalenie oskrzeli, zapalenie oskrzeli, zapalenie zatok.
• Choroby jamy ustnej: kamień nazębny, próchnica, zapalenie dziąseł, paradontoza, zapalenie migdałków podniebiennych-przewlekłe zapalenie migdałków i nosogardzieli, zapalenie błony śluzowej nosa i otaczających go przestrzenni powietrznych - katar, zapalenie zatok.
• Choroby okładu trawiennego dotyczące jelit i wątroby: przewlekłe zapalenie błony śluzowej żołądka bez nadkwasoty, kamica żółciowa.
• Choroby nerek i dróg moczowych, kamica nerkowa, odmiedniczkowe zapalenie nerek.
• Choroby kobiecego układu rozrodczego: leczenie bezpłodności u młodych kobiet z cyklami bezowulacyjnymi i inne choroby.
• Choroby męskiego układu rozrodczego: gruźlica, zapalenie gruczołu krokowego.
• Choroby skóry łuszczyca z łuszczycowym zapaleniem stawów, neurodermit, ropne i trudno gojące się rany, owrzodzenia troficzne skóry, sklerodermia, wyprysk.

Połączenie morza ze słońcem, morskim piaskiem, solanką i borowinami wzięte razem z przyrody pomoryjskiej z powodzeniem leczą wszystkie wyżej wymienione choroby. Dwa duże zespoły sanatoryjno-letniskowe przez cały rok przyjmują pacjentów. Tu też znajduje się nowe centrum kuracyjne dla dzieci i dorosłych z wadami i dla inwalidów - "Centrum Sweti Georgi". Dwa nowe, już czynne SPA hotele działają na terenie miasta – h.Sweti Georgi-SPA i h.Pomorie 2 – SPA Dzięki swym warunkom naturalnym dziś Pomorie jest jednym z najbardziej znanych ośrodków leczniczych na Półwyspie Bałkańskim.

Turystyka górska

Pirin

Pirin jest najpiękniejszą górą w Bułgarii, o najbardziej alpejskim charakterze. Pod względem wysokości zajmuje drugie miejsce w Bułgarii i trzecie na Półwyspie Bałkańskim. Wznosi się między głębokimi dolinami rzek Struma i Mesta., a jego szczyty ustawione jeden koło drugiego są jeden od drugiego ostrzejsze i straszne. Góry te są długie około 80 kilometrów i szerokie do 40 km. Najpiękniejszy z wyraźnym alpejskim charakterem jest północny dział Pirinu. Jest to raj dla alpinistów. Czterdzieści szczytów wznosi się na wysokości powyżej 2600 m. Najwyższy, Wichren osiąga 2915m.npm. W tym dziale góry znajdują się wszystkie jeziora polodowcowe /140-150 jezior/. Wśród najciekawszych grup jezior są Banderiszkie, Wasilaszkie, Georgijskie, Samodiwskie i inne. Klimat Pirinu jest górski lecz z mocno zaznaczonym wpływem śródziemnomorskim. Dlatego też Pirin rocznie ma najwięcej dni słonecznych w porównaniu z innymi górami. Średnioroczna temperatura przy schronisku Wichren /1960 m.npm./ wynosi 3,7ºC, średnia styczniowa temperatura – 4,2ºC, a średnia sierpniowa – 12,8ºC. Najwięcej opadów /przeważnie ze śniegu/ spada w listopadzie i grudniu, najmniej zaś – w sierpniu. Średnioroczne opady na szczycie Wichren się wahają między 1500 i 1600 mm na m.kw. Najwięcej dni pochmrnych jest w maju i grudniu. Rejon Pirinu jest znany również z leczniczych wód mineralnych, które wykorzystuje się od starożytności do naszych czasów. W związku z unikalnym charakterem góry w 1976r. utworzono Park Narodowy „Pirin”, który obejmuje cały północny dział góry i ma 40 000 ha powierzchni. W związku z jego wyjątkową wartością , przekraczającą granice Bułgarii, dd 1983r.on jest pod opieką UNESCO.

Rodopy

„Śnieżne góry Traków” – tak Homer nazywa te obszerne ziemie. Rodopy są najbardziej liryczną bułgarską górą, która łączy w sobie rzeźbę łagodnych górskich form z kolorowymi kilimkami natury uduchowionej architekturą malowniczych wiosek, gościnnością ludzi i legendarnymi pieśniami Orfeusza. nazwa gór pochodzi od imienia trackiej bogini Rodopa i nie zmieniało się od czasów Homera. Rodopy są ogromnym labiryntem skarp o różnej długości i kierunku. Ich długość z zachodu na wschód dochodzi do 240 km. A z południa na północ – 100 km. Zbocza nie są strome, osiane są malowniczymi dolinami i żyznymi pastwiskami. Nie ma zbyt wysokich szczytów – najwyższy szczyt Pelerik ma 2 191 m.npm. a przeciętna nadmorska wysokość wynosi 785m. Jeżeli popatrzymyna te góry z wysoka zobaczymy bezkresne zielone morze. U podnóża rodpskich wzgórz często tryskają ciepłe źródła mineralne . Średnia roczna temperatura w Rodopach zachodnich wynosi 5-9ºC, a we wschodnich jest znacznie wyższa – 12-13ºC. Gruba pokrywa śnieżna leży w ciągu pięciu miesięcy w Rododpac Zachodnich, co jest prawdziwym rajem dla narciarzy. Infrastruktura schronisk i oznakowania turystycznego jest dobrze rozwinięta . W Rodopach są dwie pieczary oświetlone, są to: Diawolskoto Garło /Diabelskie Gardło/ i Jagodinska Pesztera.

Rila

Riła jest najwyższą i najpiękniejszą górą w Bułgarii. Jej szczyty są zielone w zimie, a błękitne jeziora oczarowują w lecie. Wysokie ciągle ośnieżone szczyty gór, srogie masywy skalne, głębokie przepaście, jeziora polodowcowe, malownicze doliny i stare lasy – oto jaki jest obraz gór Riła.. Ponad 100 szczytów wznosi się na wysokości powyżej 2 000 m. npm. Najwyższy szczyt Musała /2 925m.npm./ jest też najwyższym na Półwyspie Bałkańskim. W Rile jest ponad 150 jezior na wysokości 2,100 – 2 500 m. npm. Najwyższe z nich znajduje się na wysokości 2,786 m. u podnóża szczytu Musała. Orzekają urodą Sedemte Riłski Ezera i Ribnite Ezera. Sedemte Riłski Ezera stanowią grupę jezior polodowcowych leżących w w północno-zachodniej części gór. Ułożone są schodkowo w obszernym cyrkusie na wysokości 2,670 – 2,100 m. npm. Tu są jeziora:Sylzata /łza/,-jest to najwyżej położone i najmniejsze jezioro, Okoto /oko/ - najgłębsze, Bybreka /nerka/, Bliznaka /bliźniak/ - najdłuższe i o największej powierzchni, Trilistnika, Ribnoto /rybne/, Dolnoto /dolne/ - najniższe. Temperatura wody na powierzchni w różnych jeziorach jest różna i się waha od 8ºC do 17ºC. Wody są bogate w tlen słabo zmineralizowane i obfitują w pstrągi. Są to najbardziej malownicze i najczęściej odwiedzane jeziora w Rile. W górach jest dobrze zorganizowana turystyczna i balneologiczna infrastruktura – są ciepłe źródła mineralne, kurorty górskie, ośrodki sportowe gdzie przeprowadza się zawody krajowe i międzynarodowe, są schroniska, oznakowane trasy turystyczne, połączenie radiowe i górska służba ratownicza, są też liczne religijne i historyczne zabytki.

SZUMEN - jest miastem w Północno-Wschodniej Bułgarii. Pojawiło się ono we wczesnym średniowieczu jako osada Hisarłyk. W ciągu wieków miasto było kolebką bogatej kultury duchowej i materialnej – trackiej, rzymskiej, bizantyńskiej i bułgarskiej. Niedaleko Szumenu znajdują się ruiny dwu dawnych stolic Bułgarii – Pliski i Presławia, oraz prastare centrum kultu Madara. W Szumenie wznosi się pomnik „1300 lat Bułgarii”, przedstawiający przełomowe wydarzenia bułgarskiej historii z okresu od VII do X wieku. Interesującymi zabytkami są tu: wieża zegarowa z 1740 r., meczet Tombuł dżamija i stare ujęcie wody pitnej Kurszum czeszma (1744 r.). Turystom polecamy galerie sztuki i muzea wielkich pisarzy bułgarskich – Panajota Wołowa, Dobri Wojnikowa i Wasiła Drumewa.

Szumen to miasto założone przed 3200 laty. Prawdopodobnie jego nazwa jest związana ze słowem "szuma" – miejsce wśród gęstych lasów. Jest to kołyska bogatej kultury duchowej i materialnej – trackiej, rzymskiej, bizantyjskiej i bułgarskiej. Szczególnie aktywny okres rozwoju kulturalnego przypada na bułgarski Złoty Wiek. Do XV w. Miasto znajdowało się na płaskowyżu, otoczone umocnieniami. Po wyprawie krzyżowej Władysława Warneńczyka i Janosza Huniadego w 1444 r. twierdza została zburzona, a miasto było przeniesione na obecne miejsce – Iłczow Bair.

Szumen jest jednym z centrów bułgarskiego Odrodzenia. W mieście tym odbyła się pierwsza w Bułgarii uroczystość poświęcona braciom Św. Cyrylowi i Metodemu, a także pierwsze przedstawienie teatralne. W 1818 r założono tutaj pierwszą szkołę podstawową a w 1856 r. – Pensję dla Panien i "czitaliszte" (świetlica i czytelnia). W r. 1846 zorganizowano amatorskie kolektywy szkolne, a w 1850 r. - orkiestrę symfoniczną. Po wyzwoleniu z niewoli tureckiej miasto w dalszym ciągu jest centrum administracyjnym, przemysłowym i kulturalnym.

Park Przyrody"Szumensko Płato" łączy w sobie piękno przyrody, bogatą historię i przeszłość kulturalną. W 1980 r. miejsce to otrzymało statut strefy chronionej. Najwyższym miejscem – 502 m n.p.m. – jest miejscowość "Tyrnow Tabija". W Parku jest ok. 60 pieczar, największa z nich to "Biserna" – Perłowa – dwupoziomowa, o długości ok. 2,6 km.

Szumensko Płato zajmuje strategicznie ważne miejsce, będące przyczyną jego dużej roli w bułgarskiej przeszłości. Twierdza szumeńska ("Stare Miasto") wznosi się we wschodniej części płaskowyżu. W rezerwacie archeologicznym są usytuowane obiekty o charakterze umocnień, architektura sakralna i miejska.
Wiele jaskiń służyło jako schronienia. W miejscowości "Wisoka Poliana" są dobrze zachowane pozostałości umocnień ziemnych. Na skłonach Płaskowyżu Szumeńskiego zachowały się monastery skalne, cerkwie i cele klasztorne z czasów Drugiego Carstwa Bułgarskiego (XII – XIV w.).

Park przyrody "Szumensko Płato" jest często odwiedzanym miejscem wypoczynku, sportu i turystyki. Jest tu wiele schronisk turystycznych z miejscami na ogniska. Można tu uprawiać turystykę ekologiczną, mającą na celu poznanie przyrody i kultury, rowerową, jaskiniową i t.d.

Twierdza Szumenska jest oddalona o 3 km od centrum miasta. Jest to bardzo dobrze zachowany i o dużym znaczeniu zabytek historyczny. Pochodzi z epoki wczesnego i późnego antyku, a w Średniowieczu była dobudowywana. Awarzy i Słowianie ją burzą, a bułgarski chan Omurtag – ją odbudowuje.

Założyciele Państwa Bułgarskiego. Pomnik ten został odsłonięty 28.11.1981 r. aby upamiętnić 1300-lecie państwa bułgarskiego. Szmbolicznie ukazuje on najważniejsze momenty z historii Pierwszego Carstwa Bułgarskiego od chana Asparucha do chana Simeona. Kompozycja pomnika to osiem płyt betonowych ustawionych pod różnymi kątami, które tworzą dwie niezamknięte sale. Pomnik ma ogromne rozmiary.

Madarski konnik znajduje się w rezerwacie archeologicznym "Madara", 1,5 km od miejscowości Madara. Znajduje się on pod ochroną UNESCO. Unikalny skalny relief jest symbolem potęgi ówczesnego państwa bułgarskiego. Wyciosany został na wysokości 23 m w potężnej, prostopadłej ścianie skalnej. Płaskorzeźba przedstawia, naturalnych rozmiarów, jeźdźca na koniu, psa, podążającego za nim i przebitego kopią lwa pod przednimi kopytami konia. Wokół postaci jeźdźca widać wyryte napisy. Rzeźba pochodzi z okresu prabułgarskiego i sądzi się, iż przedstawia chana Terweła.

Pliska - Pierwsza Stolica Bułgarii. W odległości 2 km. od dzisiejszego miasta wznoszą się imponujące ruiny starej Pliski. Pierwsza stolica Naddunajskiej Bułgarii była założona w 681 r. przez chana Asparucha. W okresie 893 – 894 r. stolica została przeniesiona do Presławia. Pliska składała się z trzech okrężnych murów obronnych. Miasto Zewnętrzne było ogrodzone przez rów z wałami obronnymi. Prawie w centrum znajdowała się wewnętrzna warownia z solidnymi kamiennymi ścianami. W każdej ze ścian oraz w ich narożach była brama i baszta obronna. Trzecią strefą obronną był mur otaczający Miasto Wewnętrzne.

Duży Zamek jest najlepiej zachowaną budowlą Miasta Wewnętrznego. Został on wzniesiony przez chana Omurtaga, który przekształcił Pliskę w jedno z największych ówczesnych miast wschodnio-europejskich. Mały Zamek był rezydencją chana, w odróżnieniu do Dużego – był on bogatszy i wspanialszy.

Weliki Presław był stolicą Carstwa Bułgarskiego od 893 do 969 r., w epoce największego rozkwitu Bułgarii i jej wspaniałości. Został założony w czasach chana Omurtaga (814 – 831). Stolicą ogłosił go chan Simeon (893 – 927), który przekształcił go w największe miasto Europy Południowo-wschodniej. Weliki Presław miał taką samą konstrukcję bram, baszt i murów obronnych, jak Pliska. Otoczony był takimi samymi podwójnymi umocnieniami. Zamiast typowej dla ówczesnej Bułgarii fosy, posiadał dodatkową mocną ścianę obronną. Są to spotykane po raz pierwszy w Europie podwójne fortyfikacje. W 969 r. Weliki Presław został podbity przez księcia Swetosława z Kijowa, a w 971 i w 1186 r. miasto było podłożone na niszczący wpływ władzy bizantyjskiej, i otrzymało nazwę Joanopolis. W 1388 r. miasto podbili i zburzyli Turcy. W 1993 r. została mu przywrócona dawna nazwa – Weliki Presław.

Presławski skarbiec zawiera ponad 150 drogocennych ozdób, guzików i aplikacji naszywanych na drogich szatach. Jest to jedno z największych i najbardziej interesujących bułgarskich odkryć archeologicznych. Odkrycie archeologiczne ustanowiło pewne ważne fakty związane ze zdobyciem miasta w 972 r. przez Bizantyńczyków – okazało się, że drogocenne przedmioty zostały wtedy schowane w murowanym piecu w niepozornym domu biedaków. Znalezisko obejmuje ozdoby kobiece z X w. wykonane w Konstantynopolu i w Presławiu, a także elementy z III – VII w.

Patlejnski monaster to klasztor średniowieczny (IX – X w.) w rezerwacie "Patlejna", jest częścią Narodowego Rezerwatu Archeologicznego "Weliki Presław". Tu znajdowała się siedziba znanych pisarzy z Presławskiej Szkoły Literackiej, jak i ośrodek wyrobu presławskiej, bogato zdobionej ceramiki i wyrobów ze szkła. Istnieje przypuszczenie, iż w tym klasztorze osiadł Św. Car Borys I, po zrzeczeniu się tronu. Jest tu cerkiew z kopułą i wieżami, z bogato zdobionymi mozaikami ścianami. Znana ikona Św. Teodora Stratiłata to piękna ceramiczna mozaika.

WELIKO TYRNOWO - jest jednym z najstarszych miast bułgarskich. Leży amfiteatralnie na stokach czterech wzgórz – Carewec, Momina krepost i Sweta Gora, u podnóża których wije się rzeka Jantra. Ponad 200 lat miasto było stolicą Drugiego Cesarstwa Bułgarskiego i centrum życia politycznego, gospodarczego i kulturalnego średniowiecznego państwa. Dziś robiącą wrażenie dawną historię tego grodu można odczuć najlepiej oglądając unikalny w skali europejskiej spektakl "Dźwięk i światło". Na terenie miasta i pobliskiej miejscowości zabytkowej "Arbanasi" znajduje się około 40 cerkwi. Najstarsza datuje się z XII w. Weliko Tyrnowo jest jednym z najpiękniejszych miast bułgarskich, które zachowały klimat minionych wieków.

Weliko Tyrnowo (75 tys. mieszkańców) leży u podnóża Starej Płaniny na wysokości 210 m n.p.m., oddalone jest o 241 km od Sofii i 228 km. od Warny. Rozciąga się ono na wzgórzach Carewec, Trapezica i Sweta Gora i meandrach rzeki Jantry. Miasto to ma prastare korzenie, pierwsze znaleziska datują się sprzed 5 000 lat. Wykopaliska na wzgórzu Carewec pochodzą z epoki brązu i mają 16 wieków. W X w. wzgórza są gęsto zaludnione i Weliko Tyrnowo staje się otoczonym murami obronnymi centrum handlowym.
W 1187 r. dwaj bracia – bojarzy Asen i Petyr – organizują zakończone zwycięstwem powstanie przeciwko Bizantyjskiemu najeźdźcy i ogłaszają Weliko Tyrnowo stolicą Drugiego Państwa Bułgarskiego. Przez następne dwa wieki miasto jest ważnym europejskim centrum handlowym i kulturalnym. Proces rozwoju zostaje przerwany w 1393 r. przez najazd Turków. Bułgarskie Odrodzenie przynosi miastu piękne domy, budynki użyteczności publicznej i cerkwie.

Po wyzwoleniu Bułgarii zostało tu zwołane Pierwsze Wielkie Zebranie Narodowe (1879 r.), które uchwaliło Konstytucję Tyrnowską, jedną z najbardziej demokratycznych w tamtych czasach. Tutaj także, w 1908 r. została ogłoszona niepodległość państwa bułgarskiego. Mimo że dziś nie jest stolicą kraju, Weliko Tyrnowo pozostaje źródłem dumy narodowej i symbolem bułgarskiego patriotyzmu.

Carewec był stolicą Drugiego Carstwa Bułgarskiego (1185-1393). W tym czasie Bułgaria rozciągała się na ogromnym terytorium i graniczyła z trzema morzami – była najpotężniejszym państwem Europy Południowo-Wschodniej. Zbocza wzgórza były gęsto zasiedlone, a na szczycie wznosił się carski zamek i siedziba patriarchy. Najstarsze odkryte tu ślady ludzkiej cywilizacji pochodzą z 2-ego tysiąclecia p.n.e. W IV w. wzgórze zostało zasiedlone a pod koniec V w. na szczycie znajdowała się twierdza bizantyjska. W XII w. została ona rozbudowana i zyskała wygląd, który zachował się do dziś. W tym okresie Carewec był znany w Rzymie i Konstantynopolu.
Sama twierdza ma trzy bramy, brama główna była wpasowana w ciasny otwór w masywie skalnym, zabudowany dodatkowo umocnieniami. Był tu most zwodzony i trzy pary odrzwi. Zespół pałacowy był ogrodzony barbakanem z wieżami obronnymi i składał się z Sali Tronowej Cerkwi Pałacowej i carskich pomieszczeń mieszkalnych. Siedziba patriarchy została zrekonstruowana w 1981 r. celem uczczenia jubileuszu 1300 lat istnienia państwa bułgarskiego. Potężne umocnienia otaczają całe wzgórze, a wysokie skały czynią je niedostępnym – jego obrońcy byli zmuszeni do kapitulacji na skutek zdrady. Na zboczach wzgórza odnaleziono pozostałości ponad 400 domów, 22 cerkwi i 4 klasztorów.

Spektakl audio-wizualny podczas święta narodowego i innych uroczystości jest jedynym tego typu w Europie i jednym z niewielu w świecie – muzyka, różnobarwne reflektory, efekty świetlne i laserowe oraz bicie dzwonów – upamiętniają dawną świetność tego miejsca i dziejów Drugiego Carstwa Bułgarskiego.

Na wzniesieniu Trapezica odkryto fundamenty 17 cerkwi, część dzielnicy mieszkalnej "Asenowata Machała" z cerkwią "Św. Dimityr" oraz cerkiew "Św. Czetirideset Myczenici" z XII w.

Wzgórze Sweta Gora jest związane z kulturalnym i duchowym rozkwitem państwa bułgarskiego, dziś znajduje się tam Uniwersytet Welikotyrnowski "Św. Kirił i Metodij".

Pomnik "Majka Byłgaria" (Matki Bułgarii) wznosi się w centrum Welikiego Tyrnowa. Poświęcony jest poległym w wojnach: Rosyjsko-Tureckiej, Serbsko-Bułgarskiej, Bałkańskiej i I Wojnie Światowej. Ufundowany był przez mieszkańców miasta i został odsłonięty w 1935 r.

Cerkwiew Katedralna "Rożdestwo Bogorodiczno" znajduje się w starej dzielnicy "Boljarska Machała" i była wybudowana przez Kolio Ficzeto (1842-1844) z ciosanego piaskowca. Zdobią ją cztery kolumny i owalne okna. Najwyższą część stanowi kopuła z malowidłem Chrystusa. Cerkiew jest trzynawowa. Główne malowidło ścienne przedstawia wątki z Klasztoru Kilifarskiego, posadzka jest z płyt marmurowych a oprócz wejścia głównego są jeszcze dwie pary symetrycznie położonych odrzwi. Cerkiew była ufundowana przez mieszkańców Welikiego Tyrnowa. Podczas trzęsienia ziemi w 1913 r. została ona zrównana z ziemią, następnie – według projektu i makiety – wzniesiono na nowo fasadę.

Samowodska Czarszija. To stary bazar w Welikim Tyrnowie, powstały w pocz. XIX w. W działających i dziś warsztatach: garbarskim, kowalskim, garncarskim, stolarskim i tkackim wykorzystuje się oryginalne, stare techniki pracy. Tu znajdują się także stare "strannopriemnici" – gospody, najsławniejsza z nich to gospoda Hadżi Nikoli, gdzie dziś mieści się Muzeum Etnograficzne. W istniejących i dziś gospodach i jadłodajniach można spróbować smacznej bułgarskiej kuchni.

Godne obejrzenia są także: cerkwie "Św. Nikoła", "Św. Konstantin i Elena", zabytkowe domy – "Kyszta z majmunkite"(z małpkami), Dom poety Petko R. Sławejkowa, "Kyszta na kokona Anastasija", "Stambołowa gospoda" i in. Muzeum Odrodzenia i Pierwszego Zgromadzenia Narodowego mieszczą się w starej siedzibie władz tureckich - budynku wybudowanym przez Kolio Ficzeto i ściśle związanym z wieloma wydarzeniami historycznymi. Muzeum Etnograficzne znajduje się w interesującym architektonicznie dawnym zajeździe "Hadżi Nikoła". W Muzeum-Więzieniu leżało wielu Bułgarów - bohaterów walk wyzwoleńczych.

Rezerwat architektury Nikopolis ad Istrum (zwycięskie miasto nad Dunajem) oddalony jest o 18 km od Tyrnowa. Miasto było założone w II w. przez cesarza Trajana, po zwycięstwie nad Dakami. Pobudowane na brzegu rzeki Rosica, na skrzyżowaniu ważnych szlaków i otoczone urodzajnymi polami, miasto szybko się rozwijało. Istniało ono do pocz. VII w. Jego wybrukowane dużymi płytami ulice ciągną się w kierunkach północ-południe i wschód-zachód. Woda pochodzi z trzech wodociągów, z których najdłuższy ma 27 km. Nikopolis jest otoczony barbakanem o wys. 8 m, z 12-metrowymi strażnicami. Miasto miało prawo bicia monet, były na nich przedstawione wizerunki bogów, budynki i bramy miejskie. Znaleziono też marmurowy posąg boga Erosa, popiersie cesarza Gordiana III (238 – 244 r.) z brązu, statuetki, napisy i wiele innych.

Wieś Arbanasi jest położona na płaskowyżu skalnym o 4 km od Welikiego Tyrnowa. Arbanasi figurują w wykazie UNESCO światowego dziedzictwa kulturalnego. Architektura bułgarskiego Odrodzenia wśród malowniczych okolic sprawia, że są tu wspaniałe warunki wypoczynku. Osada powstała tu w XIV w. W połowie XVI w. mieszkańcy zostali częściowo zwolnieni z podatków w zamian za ochronę pobliskich przełęczy. Miało to pozytywny wpływ na rozwój miasteczka i wkrótce jego mieszkańcy zaczęli handlować z Italią, Austro-Węgrami, Rosją, Indiami.
Za handlem rozwija się i rzemiosło. Budynki mieszkalne są tu jak małe twierdze – o surowym charakterze, otoczone wysokimi, kamiennymi murami, za którymi kryją się jednak wygodne obejścia i bogate wnętrza. Ściany i sufity są bogato zdobione płaskorzeźbami i malowidłami o motywach roślinnych. Wielką rolę odgrywała w życiu wsi Cerkiew bułgarska, dlatego jest tu 7 dobrze zachowanych cerkwi. Bez zewnętrznych ozdób, wewnątrz bogato rzeźbione i pełne fresków ściennych o tematyce religijnej i ikon.

Monaster Żeński „Sw. Bogurodica”. Jest to klasztor żeński we wsi Arbanasi oddalonej o 5 km od Welikiego Tyrnowa. Jest on jednym z kilku w okolicach dawnej stolicy państwa bułgarskiego. W tej samej wsi jest jeszcze klasztor „ Św. Nikoły”. „Św. Bogurodica” powstał w czasach Drugiego Państwa Bułgarskiego. Kiedy – w 1393 r. – Weliko Tyrnowo zostało opanowane przez zaborcę tureckiego, we wsi Arbanasi ocalało jedynie kilka budynków, a wśród nich i ten klasztor. W początkowym okresie niewoli dobrze się rozwijał, lecz stopniowo podupadł ze względu na brak środków.
W 1680 r pobudowano nowy kościół, a w 1716 r. – budynki, w których mieszkali mnisi. W 1762 r. cerkiew i kaplica zyskały nowy wystrój – bogate malowidła ścienne. Zainteresowanie wzbudza znajdująca się w jednej z krucht cudowna ikona-relief przedstawiająca Matkę Boską w srebrnej szacie. Pochodzi z okresu Drugiego Państwa Bułgarskiego. Podczas napadu na Carewec (siedziba cara w Welikim Tyrnowie), mniszki zostały wypędzone z klasztoru, lecz zdołały ukryć ikonę pod ziemią. Po wielu, wielu latach pastuszek usłyszał płacz dobiegający spod ziemi i wraz ze swym ojcem wykopał święty obraz. Część srebrnego pokrycia została dorobiona później – na zamówienie miejscowego kupca, którego dziecko odzyskało zdrowie wskutek modlitw do Matki Boskiej przed tym obrazem.

PLEWEN - to miasto, którego historia bierze początki ze starodawnej osady trackiej i rzymskiej o nazwie Storgozja, położonej w krainie zwanej Kajłyka. Plewen ma bogatą historię, wsławił się podczas wojny Rosyjsko-Tureckiej (1877-1878). Goście mogą zwiedzić Twierdzę Kajłyszką, kurchan w Parku Skobelewija, panoramę "Plewenska Epopeja", stary most na rzece Wit, wiele pomników i monumentów. W pobliżu miasta warto odwiedzić piękną miejscowość Kajłyka.

GABROWO - jest położone w Centralnej Bułgarii. Leży ono u stóp pasma gór Szipczenskich – części łańcucha Stara Płanina – nad rz. Jantrą. Gabrowo jest znane jako światowa stolica humoru i satyry. W Bułgarii jest znane także jako najdłuższe miasto – ciągnie się na przestrzeni 25 km, miejscami ma tylko 1 km szerokości. Ciekawymi obiektami kulturalnymi Gabrowa są: Dom Humoru i Satyry, Gimnazjum Apriłowskie, Państwowe Obserwatorium Astronomiczne i Planetarium. W okolicach Gabrowa znajduje się malowniczy skansen – Zespół Architrktoniczno-Etnograficzny Etyra, Architektoniczno-Historyczny Rezerwat Bożency, jak i monastery Drjanowski i Sokolski.

Swisztow ma 32 000 mieszkańców i leży w odległości 250 km od Sofii i 97 – od Ruse. Pierwsi mieszkańcy osiedlili się tu przed 3000 – 2600 lat p.n.e. Znaleziono tu pozostałości dużego starożytnego miasta, a strażnica "Nove" była siedzibą legionu rzymskiego i ważnym centrum handlowym. W czasach niewoli tureckiej Swisztow był ważnym ośrodkiem rozwoju kultury i handlu pozostającym całkowicie pod panowaniem sułtana. Eksponaty zgromadzone w Muzeum Etnograficznym ukazują dobrobyt ludności na tych ziemiach. Przedmioty bytu mają charakter dzieł sztuki. Pokazano tu wiele unikatów – starych lamp, zegarów, tkanin i innych. Tutaj – w 1873 r. – założone zostało pierwsze w Bułgarii gimnazjum. Swisztow był pierwszym miastem bułgarskim wyzwolonym z 500-letniej niewoli tureckiej. W mieście jest 120 zabytków i pomników kultury i sztuki, niektóre z nich to całe zespoły z XVII – XIX w. Warto obejrzeć stary budynek klasztoru "Św. Piotra i Pawła" z 1644 r. i cerkwie, np. "Św. Proroka Ilii " z 1835 r. Najwspanialszą budowlą sakralną jest Cerkiew Katedralna "Śweta Trojca" wzniesiona przez budowniczego Kolio Ficzeto w 1836 r. Chram ten jest najwyższym miejscem w Swisztow, jego dzwonnica pochodzi z 1886 r., a dzwony są darem rosyjskiego cara Aleksandra.

Antyczne miasto rzymskie "Nove" zostało założone ok. 45 r., oddalone od Swisztow o 4 km. było siedzibą legionu rzymskiego. Wokół obozu stopniowo zaczęli się osiedlać kupcy i rzemieślnicy i powstała osada. Podczas prac archeologicznych odnaleziono tu bezcenne ślady świetnej przeszłości miasta.

Park przyrodniczy "Persina" rozciąga się na całej długości Niziny Swisztowsko-Belenskiej, wzdłuż stromego brzegu Dunaju i obejmuje wszystkie bułgarskie wyspy na tym odcinku rzeki. Nizina ta jest częścią Równiny Dunajskiej. Pośrodku niziny, między miejscowościami Belene i Dekow znajduje się nieco wyższa część – ok. 35 m n.p.m. Ta część dzieli na pół cały ten bagnisty teren, który często jest zalewany przez Dunaj.

RUSE - jest głównym ośrodkiem okręgu Bułgarii Północnej, położonym na prawym brzegu Dunaju, koło ujścia rz. Rusenski Łom. Jest to piąte co do liczby ludności miasto Bułgarii, największy bułgarski port na Dunaju i ważne centrum kulturalne i gospodarcze tego regionu. Ruse jest siedzibą zarządu Żeglugi Bułgarskiej po Dunaju. Most przyjaźni łączy Ruse z rumuńskim miastem Gjurgewo, na nim znajduje się punkt graniczny łączący Bułgarię z Rumunią. Centrum miasta jest znane ze swej unikalnej architektury z końca XIX i pocz. XX wieku, przyciągającej wielu turystów. Budynki są utrzymane w stylu późnego baroku i rokoko z wyraźnymi wpływami architektury starego Wiednia. W pobliżu Ruse znajduje się rezerwat przyrody Rusenski Łom.

Razgrad ma 54 000 mieszkańców, leży na brzegu rzeki Biały Łom i jest oddalony o 60 km od Ruse i o 130 km od Warny. Przez miasto prowadzi droga oraz linia kolejowa Ruse – Warna, które są najkrótszym połączeniem między Dunejem i Morzem Czarnym. W okolicach, w miejscowości Hisarłyka, podczas wykopalisk odnaleziono trzy prahistoryczne osady oraz 30 trackich płyt nadgrobnych. Z czasów rzymskich pochodzą pozostałości miasta-twierdzy "Abritus". Tutaj w bitwie z Gotami, w 251 r. poległ cesarz Derij Trajan. W miejscowym muzeum znajduje się figurka Złotego Pegaza, trackie reliefy z brązu i in.

W XIII w. była tu osada bułgarska Chrysgrad, którą Turcy nazwali Razgrad. Z tego okresu pochodzi meczet "Ibrahim Pasza" (1616) i wieża zegarowa. Założone w 1887 r. miejscowe Muzeum Historyczne posiada 53 000 eksponatów. Wśród zabytków Razgradu są: cerkiew "Św. Nikołaj Czudotworec" (1860), ujęcie wody "Momina Czeszma" (1885) i pełny gracji żeliwny posąg dziewczyny utrzymany w klasycznym stylu.

Rezerwat Archeologiczny "Abritus" rozciąga się na 10 ha i jest pomnikiem kultury narodowej. W epoce rzymskiej, w I do IV w. istniała tu osada. Obecnie twierdza "Abritus" znajduje się w miejscowości Hisarłyka.

Była ona pobudowana według kanonu rzymskiego – z prostymi ulicami oraz budynkami użyteczności publicznej stawianymi wokół centralnego placu miejskiego (forum). Miasto było skanalizowane i otoczone murami obronnymi. Podczas wykopalisk odkryto duży budynek mieszkalny, horeum (magazyn), naczynie ofiarne z wyrytą nazwą miasta, napisy, reliefy, posążki i detale architektoniczne.
Najbardziej wartościowe z eksponatów to Złoty Pegaz i największe z odkrytych w Bułgarii późno-antycznych znalezisk monet – 835 złotych monet z V w.

Meczet "Ibrahim pasza" został wzniesiony przed 300 laty. Jest to trzeci co do wielkości meczet na Półwyspie Bałkańskim i figuruje on w wykazie UNESCO.

Grobowiec Tracki w miejscowości Swesztari znajduje się na terenie archeologicznego rezerwatu "Sborianowo", w gminie Isperich. Pierwsze znalezione tutaj ślady ludzkiej obecności datują się z końca epoki kamiennej. Sborianowo było politycznym, kulturalnym i religijnym centrum trackiego plemienia Geti. Najwyższy poziom rozwoju osiągnęło w IV – III w. p.n.e. Miało wyjątkowo masywne umocnienia – podwójne mury obronne o grubości 3,50 – 4,20 m i prawdopodobnie o wys. 10-12 m. W sąsiedztwie miasta znajdują się dwa nekropole. W pobliżu są trzy kamienne grobowce o cylindrycznych sklepieniach, z IV/III w. p.n.e.
Pierwszy z nich - "Swesztarska Grobnica" jest w spisie UNESCO obiektów chronionych najwyższej klasy. W miejscowości "Kamen Rid" odnaleziono starą świątynię tracką z I tysiąclecia p.n.e. Do naszych dni zachowała się skała, na której składano krwawe ofiary z widocznymi wyciosanymi w kamieniu korytami. Do dziś przetrwał stary zwyczaj – odwiedzający to miejsce kładą się w wyżłobionych zagłębieniach, ma to im dać zdrowie i siłę. W późniejszym okresie miejsce to stało się świątynią chrześcijan – znajdowała się tu kaplica. W XVII w. natomiast wzniesiono tjurbe - grobowiec tureckiego świętego Demir Baba.

Tyrgowiszte ma 48 tys. mieszkańców, leży na poziomie 170 m n.p.m. Oddalone jest od Sofii o 339 km, a od Warny – o 120 km. Pierwsze ślady ludzkiej cywilizacji pochodzą w tych okolicach z epoki miedzi i kamienia (halkolitu). Odnaleziono pozostałości osady trackiej, osady rzymskiej, osady i umocnień z czasów bizantyjskich. Odkryto tu także wykopaliska z czasów Pierwszego Państwa Bułgarskiego. W 1573 r. po raz pierwszy się pojawiła stara nazwa tej miejscowości – ″Eski Dżumaja″. W 1658 r. miasto stało się centrum administracyjnym.
W XVIII w. otwarto tam pierwszą szkołę przyklasztorną, która w 1846 r. została przekształcona w świecką. W mieście wybudowano cerkiew i czitaliszte. Sława miasta jako ośrodka rzemieślniczego i handlowego przetrwała i w okresie bułgarskiego Odrodzenia. W 1872 r. Angeł Kynczew stworzył tu tajny komitet rewolucyjny. W czasie Rosyjsko-Tureckiej Wojny Wyzwoleńczej mieszkańcy ówczesnej Dżumaji bohatersko bronią miasta, nie pozwalając Turkom na jego podpalenie podczas wycofywania wojsk.

W 1934 r. miasto otrzymało nazwę Tyrgowiszte. Organizowane są tu Targi Wiosenne i Wystawa Artykułów Przemysłowych. Jest tu ponad 30 budynków o interesującej architekturze, z których większość znajduje się w starej dzielnicy "Warosza". W starej szkole "Św. Kirił i Metodi" dziś mieści się Miejskie Muzeum Historyczne. W samym centrum miasta Tyrgowiszte znajduje się dom kultury "Napredyk", przy którym działają zespoły amatorskie – Grupa Baletowa " Tyrgowiszte", Szkoła Muzyczna dla Dzieci, Studio Teatralne.

W okolicy jest wiele ujęć wody mineralnej o temperaturze 27 °C i kapacytecie  6 l/sek. W pobliżu miasta znajduje się Park Łowny, jezioro Borowo Oko i Park Tyrgowiszko Żdreło.

Most Rzymski znajduje się na rzece Starej, 60 km od Tyrgowiszte. Niezależnie od swojej nazwy most ten był zbudowany w XVI w. Jest tu też "Gyrbawa czeszma " – naturalna skała wapienna o wysokości 4 m i kształcie łuku triumfalnego.

Sliwen

Podążając z Kazanłyku na wschód, mijamy miejscowość MYGLIŻ (Мъглиж), w pobliżu której znajduje się żeński monaster św. Mikołaja Cudotwórcy, malowniczo położony na brzegach rzeki Mygliżkiej. Około 3 km od wioski znajduje się grobowiec tracki, datowany na III w. p.n.e.; ma 23 m długości. Przejeżdżamy przez Nikołajewo i kilkanaście mniejszych wsi i osiedli, by pokonawszy 75 km od Miasta Róż, dotrzeć do Sliwenu.

Sliwen leży u stóp Starej Płaniny, we wschodniej części Niziny Trackiej. Zwano je niegdyś Miastem Stu Wojwodów, ze względu na niepokorny charakter mieszkańców, którzy woleli uciekać w góry i walczyć jako hajducy, aby tylko uniknąć losu tych, co zostali uznani za raję (tj. stado, takiego bowiem określenia używano wobec podległej, chrześcijańskiej ludności w imperium osmańskim) i wiedli życie całkowicie zależne od tureckich bejów. Dziś Sliwen jest ośrodkiem przemysłu, zwłaszcza tekstylnego, jest też dobrym punktem wypadowym do wędrówek po okolicznych górach, niestety trochę niedocenianym. Miasto powstało w okresie VII – XI w. na starym szlaku wojennym wiodącym od Dunaju, przez przełęcz Żelazne Wrota (Wratnik) w Starej Płaninie, do Konstantynopola. W pierwszych latach niewoli tureckiej była to osada sokolników i derwendżijów (strażników górskich przełęczy), z czasem wzniesiono tu silną twierdzę. W okresie odrodzenia narodowego Sliwen rozwinął się jako ważny ośrodek rzemiosła i handlu, słynący z wyrobu sukna i olejku różanego. Do produkcji materiałów włókienniczych wykorzystywano siłę wodną pobliskich rzek. W 1836 r. powstała tu pierwsza w Bułgarii fabryka tekstylna, której budynek liczył 3 piętra i obejmował 6 warsztatów tkackich, gdzie przy 20 maszynach przędzalniczych pracowało 500 robotników. Na coroczne targi do Sliwenu zjeżdżali kupcy z całej Turcji, a także z Węgier i Polski. Warto zaznaczyć, że pochodzi stąd wiele znanych postaci bułgarskiej kultury oraz bojowników o niepodległość kraju, jak m.in. Hadżi Dimityr, Sybi Dimitrow, Dobri Czintułow, Panajot Chitow.

  

W centrum miasta stoi pomnik Hadżiego Dimityra, wzniesiony w 1935 r.; bohater opiera się o strzelbę. Hadżi Dimityr był jednym z wielu wywodzących się z Miasta Stu Wojwodów hajduków, którzy prowadzili z Turkami partyzancką wojnę. Niedaleko placu głównego, przy ul. Asenowskiej 2 (dojście ul. Skobelew), jest dom-muzeum Hadżiego Dimityra, bardzo sugestywnie wyglądający i tchnący wspaniałą atmosferą, która choć przez chwilkę pozwala poczuć się tak jak wtedy, gdy tętniło tu życie codzienne. Warto zwiedzić również dom- -muzeum Dobriego Czintułowa (poety odrodzeniowego, autora wielu znanych i śpiewanych do dzisiaj pieśni) przy ul. Wyzrożdenska 5, dom muzeum Panajota Chitowa przy ul. Czerno 7 oraz muzeum etnograficzne, które przybliża warunki życia w epoce odrodzenia narodowego, a mieści się w postawionym w 1813 r. budynku przy ul. Simeon Tabakow 5. Muzeum historyczne, ul. Car Oswoboditeł 18, prezentuje zbiory pt. Sliwen i wojny Bułgarii. Cena biletu: 2 lw. W muzeum sztuki odrodzeniowej przy ul. Car Oswoboditel 13 urządzono stałą ekspozycję dzieł artystów odrodzeniowych: Dimitra Dobrewicza, Danaiła Denczewa, Nikołaja Pawłowicza, oraz twórców działających w pierwszych latach po wyzwoleniu, m.in. Iwana Myrkwiczki, Antona Mitowa, Iwana Angełowa, Jordana Kiuwliewa. Zbiory obejmują również ikony z XVIII – XIX w. W domu przy ul. Car Simeon 2, gdzie mieszkał niegdyś pisarz, malarz i działacz teatralny Sirak Skitnik, mieści się dziś muzeum sztuki współczesnej (malarstwo, grafika, rzeźba), natomiast w odrodzeniowym domu przy ul. Mirkowicz 10 otwarto ekspozycję Stary Sliwen.

W odległości 32 km na północny wschód od miasta rozciąga się malowniczy rezerwat Sinite kamyni (Błękitne Kamienie), gdzie znajduje się kilka lasoparków, rezerwat Kutełka i gdzie napotkamy zarówno obiekty historyczne, jak i wiele interesujących obiektów przyrodniczych: pieczary, twory skalne, wodospady. Na terenie parku znajduje się także kurort KARANDIŁA (Карандила, 1050 m n.p.m.), będący dobrym punktem wypadowym do wędrówek po okolicznych górach. W pobliżu drogi ze Sliwenu do Koteł, w północno-wschodniej części miasta, usytuowana jest dolna stacja kolejki linowej, łączącej Sliwen z Karandiłą. Do stacji kursują z centrum autobusy komunikacji miejskiej. W kurorcie noclegi oferują dom turystyczny Karandiła (180 miejsc, restauracja i bar) oraz oddalone o ok. 500 schronisko Karandiła (24 miejsca), do których ze Sliwenu można dojechać samochodem lub kolejką linową.

Karnobat

Opuściwszy Sliwen, zmierzamy dalej na wschód, w kierunku wybrzeża morskiego. Po przebyciu 58 km drogą E773 docieramy do Karnobatu.

Niewielkie miasto, znane głównie z doskonałej rakii oraz z hodowli owiec dających wysokogatunkową wełnę. W latach 1953 – 62 nosiło nazwę Polianowgrad, nadaną na cześć pochodzącego stąd poety proletariackiego. Karnobat powstał na miejscu średniowiecznej osady, położonej w sąsiedztwie twierdzy Markellai (resztki owej osady znajdują się na południowy zachód od miasta). W okresie panowania tureckiego miasto słynęło jako duży ośrodek handlowy, gdzie odbywały się regularne targi. Handlowano tu zwierzętami, przede wszystkim owcami – miejscowi hodowcy mogli pochwalić się nawet rodzimą, karnobacką rasą owiec.

W centrum miasta wznosi się cerkiew św. Jana Teologa (Sw. Joan Bogosłow) z 1880 r., zbudowana przez mistrza Gencza Kynewa (ucznia słynnego Kolia Ficzeto). Wewnątrz uwagę przykuwa cenny ikonostas, dzieło artystów szkoły debyrskiej, który wykonany z wielkim kunsztem, zadziwiający ilością cyzelowanych detali, dorównuje ikonostasowi w cerkwi św. Bogurodzicy w Pazardżiku. Wieża zegarowa zbudowana została w 1874 r. przez mistrzów z Triawny. Położona nieopodal turecka łaźnia (Sinanbejow hamam), z zewnątrz dość niepozorna, należy do najstarszych, kompletnie zachowanych budynków w tej części Bułgarii, powstała bowiem w ostatnich latach XV stulecia. Turecki meczet (1821) ciekawy jest ze względu na wartościowe malowidła ścienne wewnątrz. Można również zobaczyć kilka starych, odrodzeniowych domów, np. domy Nikifora Minkowa czy Saroołu beja, zdobione drewnianą snycerką. W budynku czytelni na placu głównym w centrum Karnobatu mieści się galeria artystyczna im. Bencza Obreszkowa, która eksponuje malarstwo głównie lokalnych twórców. Miejskie muzeum historyczne prezentuje ciekawe zbiory w działach archeologicznym, etnograficznym oraz związanym z nową historią miasta i regionu. W parku w południowej części Karnobatu, w pobliżu ogrodu zoologicznego, znajduje się również muzeum przyrodnicze. W jedynym z kilku starych domów urządzono muzeum Dimityra Polianowa (1876 – 1953), pochodzącego stąd poety, pisarza i publicysty, uważanego za twórcę tzw. poezji proletariackiej w literaturze bułgarskiej. Mniejsza o artystyczną jakość jego wierszy, warto odwiedzić muzeum choćby ze względu na budynek, w którym się mieści, a także ze względu na ekspozycję przybliżającą dawno minioną epokę z życia Karnobatu. W mieście organizowanych jest kilka ciekawych imprez kulturalnych, m.in. konkurs trackiej pieśni ludowej im. Stajki Giokowej (maj) czy festiwal kina alternatywnego i niezależnego (wrzesień). Rokrocznie 26 września uroczyście obchodzone jest święto miasta.

W odległości 7,5 km na południowy zachód od Karnobatu wznosi się na wzgórzu Moczurica średniowieczna twierdza Markellai, którą wyróżniają najlepiej zachowane w Bułgarii umocnienia ziemne. W 791 r. chan Krum rozbił w okolicach twierdzy armię bizantyńskiego cesarza Konstantyna VI, zmuszając go do płacenia daniny. Z Karnobatu niedaleko (22 km) jest do równie niewielkiego, położonego w połowie drogi do Burgas, miasta Ajtos. AJTOS (Айтос) Ajtos leży nad rzeką Ajtoską. To znaczny ośrodek rolniczy, węzeł komunikacyjny, a także uzdrowisko, którego wody wykorzystywane są w leczeniu chorób przewodu pokarmowego. Ajtos jest spadkobiercą bizantyńskiej twierdzy Aetos (gr. ‘orzeł’), wybudowanej na przełomie VII i VIII w., której pozostałości znajdują się na północny zachód od dzisiejszego miasta. Można tu obejrzeć: cerkiew św. Dymitra z cennymi freskami, ul. Car Oswoboditeł 22; muzeum miejskie z ekspozycją etnograficzną, w rejonie bazy hotelowej Genger, kilka starych domów, zamienionych w muzea, m.in. przy ul. Czengeliewi 13, Petyr Tanew 26.

Park Przyrodniczy Sinite kamyni (Priroden park Sinite kamyni) Skały wapienne parku obfitują w jaskinie, a liczne źródła krasowe dają początek wielu strumykom. Same zaś Błękitne Kamienie utworzone są z nagich skał porfirowych szaroniebieskiej barwy, o przepięknych nieraz kształtach, podobnych do piramid, iglic i kominów; poszczególne skały lub grupy skał noszą różne imiona. Położony w granicach parku rezerwat Kutełka ma na celu ochronę rzadkich zwierząt, przede wszystkim ptaków drapieżnych, takich jak m.in. orzeł królewski, orzeł przedni, orlik krzykliwy, sęp płowy czy puchacz. W utworzonym w 1981 r. Parku Przyrodniczym występuje ponad 900 gatunków roślin wyższych, w tym 27 zarejestrowanych w Bułgarskiej Czerwonej Księdze, m.in. piękne rośliny kwitnące – (Fritillaria graeca, Fritillaria pontica), zimowit, zawilec leśny, storczyk kukawka, sasanka. Wśród bezkręgowców wyróżniają się chrząszcze - jelonek rogacz i gatunki z rodziny nadobnic Rosalia. Charakterystyczny dla warunków klimatycznych regionu jest północny i północno-zachodni wiatr zwany bora. Ciekawostką są też obchodzone tu różne tradycyjne święta i prastare ceremonie związane z kultem gór, m.in. święto koni – Todorowden (zwane też Wielkanocą koni), Enjowden – święto zbierania ziół o wschodzie słońca, Święto Przemienienia (Preobrażenia), kiedy miejscowa ludność obmywa się w uzdrawiającej wodzie źródła Kuszbunar. W wiosce Albanowo odbywają się również konkursy tradycyjnych pieśni.

Droga do Burgas, dotychczas zdążająca na wschód, zakręca nieco na południe, by po 30 km osiągnąć brzeg Morza Czarnego.

Rawda - Miejscowość wypoczynkowa Rawda leży nad małą zatoką, w odl. 4 km na południe od kurortu Słoneczny Brzeg, między zabytkowym miasteczkiem Neseber a Burgasem. Ostatnio wybudowano tu wiele luksusowych hoteli rodzinnych i domów willowych. Turystom służą liczne restauracje, stylowe gospody i piwiarnie, proponujące różnorodne smaczne dania. W centrum Rawdy jest biblioteka, poczta i punkt pomocy medycznej. Mijscowość ta ma regularne połączenia autobusowe z Burgasem i Słonecznym Brzegiem, a do Neseberu kursuje mini-kolejka.

Nesebar - Neseber jest bajecznie malowniczym zakątkiem, położonym na małym, skalistym półwyspie. Z lądem łączy go ciasna grobla o dł. 400 metrów. Miasteczko to jest oddalone o 36 km od Burgasu w kierunku północno-wschodnim i o 427 km na wschód od Sofii. Jest to jedno z najstarszych miast w Europie, istnieje już od 5000 lat, dlatego znajduje się w wykazie pomników kultury UNESCO. Neseber był początkowo warowną osadą tracką, potem przekształcił się w grecki polis, kolonię rzymską, a następnie stał się centrum prowincji bizantyńskiej i bułgarskiej. Okres największego rozkwitu miasta datuje się na X wiek, pozostawało ono wtedy w granicach państwa cara Iwana-Aleksandra. W trakcie jego rozbudowy otrzymano wiele darów pieniężnych od fundatorów, dzięki którym wzniesiono 40 cerkwi i monasterów. Dziś Neseber jest cieszącym się wielkim powodzeniem centrum turystycznym. Poza granicami najstarszej, zabytkowej części miasta, na stałym lądzie, rozbudowuje się nowoczesny kurort z wieloma luksusowymi hotelami. Nowe miasto dysponuje wieloma restauracjami, willami i kompleksami hotelowymi. Stary Neseber przyciąga pięknem zabytkowych, odrestaurowanych domów w stylu bułgarskiego Odrodzenia. Do dziś zachowały się mury obronne i piękne, stylowe cerkiewki.

Miasto jest atrakcją, której nie wolno pominąć. Nesebyr położony jest na półwyspie wychodzącym w morze, połączonym ze stałym lądem jedynie długim i wąskim przesmykiem. Dziś trudno już orzec, czy przesmyk jest tworem natury, czy człowieka. Miasto założyli Trakowie 3000 lat temu pod nazwą Mesambria.

Przeważająca liczba zachowanych do dziś budynków w starym mieście pochodzi z XI-XIV w., a prawie wszystkie świątynie powstały w bułgarskim 'malowniczym' stylu cerkiewnym - ze ścianami podzielonymi przez pilastry i lunety, o murach z naprzemiennymi wątkami (kamiennymi i ceglanymi) z dodatkowymi zdobieniami ceramicznymi, dekoracyjnymi gzymsami arkadowymi. Wiele z nich wygląda bardzo romantycznie i mogłoby być wizytówką tego uroczego (lecz zatłoczonego latem) miasteczka. Charakterystyczne dla Nesebyru są: wąskie uliczki wybrukowane kocimi łbami, malutkie placyki, dwukondygnacyjne domy o kamiennych parterach, drewnianych, nadwieszonych nad ulicą piętrach i zewnętrznych klatkach schodowych, kramy z pamiątkami, knajpki, tawerny, a wszystko okraszone kwiatowymi ogródkami i zebrane na niewielkiej powierzchni. W tym urokliwym miejscu, które na długo zapada w pamięć, jest spory wybór małych hotelików i pensjonatów.
Miejsca, które warto zobaczyć

Jedną z pierwszych rzeczy, które zwracają uwagę jeszcze przed wejściem do starego miasta - nie licząc pięknego, błękitnego morza i równie pięknego, jeszcze bardziej błękitnego nieba - jest bizantyńska brama obronna z V w. Pozostałości umocnień zachowało się tutaj więcej. Prawdopodobnie są to fragmenty greckich, rzymskich i bizantyńskich murów obronnych, za którymi kryli się niegdyś mieszkańcy miasta.

Zaraz za murami, po prawej stronie głównej bramy, znajduje się ­muzeum archeologiczne, w którym przechowuje się, prócz greckiej ceramiki (dość powszechnie występującej w koloniach), wspaniałą kolekcję ikon (XIII-XIX w.). Ze względu na licznie działających tu niegdyś ikonopisów (malarzy ikon) i poziom artystyczny ich dzieł Nesebyr nazywano 'Bułgarską Rawenną'. Muzeum czynne jest w dni powszednie w godz. 9.00-17.00 (z godzinną przerwą 13.00-14.00). Wstęp kosztuje 2,5 lw (posiadaczom legitymacji ISIC przysługuje ­50-procentowa zniżka). Ciekawie prezentuje się też kolekcja muzeum etnograficznego (ul. Mesemwria). Przy drodze dojazdowej do miasta stoi wiatrak pochodzący z okresu bułgarskiego odrodzenia narodowego. Cudownie wpisuje się w panoramę Nesebyru.Nesebyrskie domy tworzą niepowtarzalny kompleks urbanistyczny. Powstały w okresie bułgarskiego odrodzenia narodowego, prezentują czarnomorski typ domostwa przystosowany do lokalnego klimatu i stylu życia. Typowe domostwo nesebyrskie jest dwukondygnacyjne. Parter wzniesiony jest z kamienia, a drewniane piętro występuje nad ulicę, tworząc przyjemne zacienienie. Piętro podtrzymują drewniane, często rzeźbione wsporniki. Bardzo popularne są wykuszowe okna. W parterze spotyka się częściowe podpiwniczenia wykorzystywane do składowania wina, suszenia ryb, cerowania i suszenia sieci rybackich. Piętro obejmuje pomieszczenia wyłącznie mieszkalne ulokowane wokół dużego salonu.
Zamożniejsze domy mają wnętrza bogato zdobione: kasetonowe stropy, dekoracje snycerskie, malowidła ścienne, a wszystko nacechowane ogromną dbałością o detal. Czaru, komfortu i prostoty nesebyrskich domostw dopełniają małe, schludne, ocienione ogrody z soczystą zielenią i jasnymi kwiatami. Najbardziej znane są domy: Kapitana Paweła, Łambrinowa, Tulewa, Bogdanowa i Moskojaniego (dziś muzeum etnograficzne). Przy ul. Krajbreżnej znajdują się świetnie wkomponowane w obraz miasta łaźnie tureckie.

Według ­przekazów średniowiecznych w mieście istniało 40 cerkwi i kaplic, z których do dziś zachowało się zaledwie kilka. Cerkiew św. św. Apostołów jest pierwszą, jaka ukazuje się zwiedzającym po przybyciu do miasta. Pozostały z niej tylko nawa południowa i część kolumnady.

Cerkiew Stara Metropolia jest trójnawową bazyliką z V w. wzniesioną na ruinach starożytnej świątyni Apolla. Ucierpiała wprawdzie podczas podboju bułgarskiego, ale szybko została odbudowana, dzięki czemu pozostała jednym z najważniejszych obiektów sakralnych Nesebyru. Znajduje się przy największym placu miasta, za skrzyżowaniem ulic Mitropołskiej i Sławianskiej (ruiny udostępnione są zwiedzającym).Bazylika zwana Nadmorską (Kraimorskata), znana także jako Eleusa (?Miłosierna?), w wiekach średnich była kilkakrotnie przebudowywana. Część uczonych jest zdania, iż mogła być cerkwią monasteru Bogurodzicy Eleusy, w którym przechowywano słynną ikonę Eleusę (do ruin wstęp wolny).

Cerkiew Nowa Metropolia (Nowa Mitropolia) pw. św. Stefana, wzniesiona została w XII-XIII w. jako trójnawową bazylika według najlepszych wzorów bułgarskiej architektury cerkiewnej. Jedną z cech rozpoznawczych stylu jest wielokolorowa fasada. Tworzą ją ceramiczne ornamenty, które bywają określane jako 'architektoniczny haft'. W tym jedynym nesebyrskim kościele zachowały się freski datowane na XVI-XVII w., wyróżnia je niezwykły, jak na owe czasy, realizm. Cerkiew szczyci się ponadto bogato zdobionym ikonostasem (XVI w.) oraz odrodzeniowym tronem biskupim i pulpitem z przełomu XVIII i XIX stulecia. Świątynia znajduje się przy ul. Mena. Zwiedzać ją można w godz. 9.00-18.00 (maj, czerwiec), 8.00-20.00 (lipiec, sierpień). Wstęp kosztuje 2 lw.

Cerkiew św. Jana Chrzciciela (św. Joan Krystiteł) to malutka, XI-wieczna świątynia o ascetycznym kamiennym wnętrzu dekorowanym jedynie ceglaną bordiurą wokół okien i wejścia. Filary i kolumny dzielą wnętrze na trzy nawy. Zachowana na jednej z północno-wschodnich kolumn inskrypcja głosi: Święty Janie Chrzcicielu ocal mnie! Fresk na południowo-zachodniej kolumnie pochodzi z XVII w. Cerkiew znajduje się przy ul. Mitropołskiej. Obecnie mieści się tu galeria czynna w godz. 9.00-22.00 (z półtoragodzinną przerwą: 13.30-15.00).

Cerkiew św. Teodora (św. Todor) wzniesiona w XIII w. ­zachowała tylko swą północną i zachodnią partię. Uważana jest za najwcześniejszą z zachowanych budowli w malowniczym stylu cerkiewnym (typowym dla architektury z okresu drugiego państwa bułgarskiego XII-XIV w.). Gładko obrobione ciosy piaskowca przekładane są pas­mami ceglanymi. Ikonostas pochodzi z XVII w. Świątynia znajduje się w północnej części starego miasta, na skrzyżowaniu ulic Emona i Neptun. Cerkiew św. Paraskewy (św. Paraskewa), również z XIII w., uwagę zwraca bogato dekorowana fasadą. Pokrywają ją ślepe nisze oraz dekoracja z kamienia, cegły i szkliwionych elementów ceramicznych. Cerkiew znajduje się przy ul. Hemus.

Cerkiew Chrystusa Pantokratora (Christos Pantokrator) należy do najpiękniejszych budynków starego Nesebyru. Pochodzi z XIII-XIV w. i jest jedną z najlepiej zachowanych cerkwi w całej Bułgarii. Niezwykłe są jej zewnętrzne zdobienia - wyróżnia je bogactwo form i motywów. Wzory dekorujące każdą z fasad są inne - od eleganckich nisz i szczytów, lombardzkich łuków i krenelowanych gzymsów, po kontrastujące białe kamienne ciosy i pasy czerwonej cegły oraz bujne ceramiczne inkrustacje, rozety, swastyki i inne motywy (wszystkie o wybitnych walorach estetycznych). Wykopaliska przed frontem cerkwi ukazują pozostałości z poszczególnych historycznych okresów miasta - od Traków po drugie państwo bułgarskie. Świątynia znajduje się na głównym placu miasta. Wewnątrz działa galeria sztuki (czynna w godz. 9.00-21.00).

Cerkiew Archaniołów Gabriela i Michała (Archangeli Michaił i Gawrił) datowana jest na XIV w. Jej fasady to również znakomite dzieła. Podzielone są rzędami arkadowych nisz, z których niektóre są też oknami. Tympanony nisz wypełniają kratkowe dekoracje ceglane. Archiwolty łuków zdobią inkrustacje z ceramicznych rozet. Cerkiew znajduje się przy ul. Acheloj.

Cerkiew Bogurodzicy (sw. Bogorodica) powstała w 1884 r. Ozdabiają ją XIX-wieczne freski i ikony. Jej czysta, biała, smukła wieża góruje ponad miastem, widoczna już z rogatek.

Warto wspomnieć też o XIV-wiecznej cerkwi św. Jana Aliturgetosa, nazywanej również 'Niepoświęconą', gdyż nigdy nie odbyło się w niej nabożeństwo. Według legendy cerkiew zniszczyli rycerze łacińskiego księcia Amadeusza de Savoy - w połowie XIV w. spalili jej dach, później, u schyłku wieku, po najeździe tureckim nie było komu naprawiać świątyni. Cerkiew stanowi świetny przykład stylu 'malowniczego' z naprzemiennie układanymi białymi blokami kamienia i czerwonymi cegłami.

>Słoneczny Brzeg - Kurort Słoneczny Brzeg leży nad dużą zatoką morską, 35 km na północny-wschód od Burgasu i 100 km w kierunku południowym od Warny. Lasy otaczające uzdrowisko i chłodny wiatr od morza sprawiają, że i w dzień i nocą jest tu wspaniały klimat. Malownicze wydmy i 6-km plaża z delikatnym piaskiem, sięgająca miejscami do 100 m szerokości, zapewniają pełnocenny wypoczynek. Słoneczny Brzeg jest największym bulgarskim kurortem nadmorskim. Jego budowa rozpoczęła się w 1958 r, a dziś jest tu ponad 250 hoteli, wszystkie są zmodernizowane i luksusowe. Do dyspozycji wypoczywających pozostają: kręgle, korty tenisowe, mini-golf, strzelanie z łuku, jazda rowerowa, serfing, narty wodne i in. W uzdrowisku znajdują się dwa nowoczesne ośrodki wodne typu aqua-park, dostarczające niezapomnianych wrażeń. Nocą Słoneczny Brzeg jest bardzo ożywiony, proponując turystom wiele rozrywek.

Sweti Włas - Św. Włas znajduje się w okolicach Neseberu, jest oddalony od niego o 10 km. Jest to wioska, malowniczo położona u stóp łańcucha Staropłanińskiego, na brzegu morza, co stwarza wspaniałe warunki do wypoczynku. Już w II w. Istniała tu osada tracka, znana pod nazwą Łarisa. W XIV w. miejscowość otrzymała nazwę od imienia św. Własa – wg Cerkwi prawosławnej - patrona handlowców i hodowców bydła. Kilka monasterów znajdujących się w okolicy spowodowało, iż Turcy w czasie niewoli osmańskiej nazywali tę miejscowość Kjuczjuk Manastir. Po wyzwoleniu Bułgarii, wiosce przywrócono dawną nazwę

Dziś jest to znana miejscowość uzdrowiskowa, której położenie między Morzem Czarnym i niewysokimi górami sprawia, że z powodzeniem leczy się tu choroby płuc i schorzenia stawów. Jest tu i piękna plaża o dl. 1 km. Św. Włas znajduje się w centrum najbardziej ożywionej strefy turystycznej Bułgarii – bułgarskiej Riviery.

Burgas - Burgas jest czwartym co do wielkości miastem bułgarskim – o liczbie ludności – 300 000 mieszkańców. Znajduje się 390 km na wschód od Sofii, 21 – na południe od Pomoria i 30 km w kier. płn.-zachodnim od Sozopola. Leży w zachodniej części zatoki Burgaskiej i jest otoczony trzema jeziorami – od północy – Atanasowskim, od zachodu – Burgaskim i jez. Mandrenskim – od płdn.-zachodu. W epoce rzymskiej była tu osada Deultum, a następnie osady bizantyńskie – Faros i Strawiako. Burgas jest drugim co do wielkości portem bułgarskim i centrum Poludniowego Czernomorja. Dziś jest to także centrum naukowe i kulturalne. Są tu wyższe uczelnie, teatr, opera, orkiestra symfoniczna. Warto odwiedzić Muzeum Archeologii i Muzeum Przyrodnicze. Miasto ma piękny Park Nadmorski i dlugą plażę z wieloma atrakcjami. Plaża burgaska ma ciemny piasek, który bardzo szybko się nagrzewa i ma działanie lecznicze. Panuje tu doskonały klimat, zimy są łagodne, a lato długie i upalne. Znajduje się tu wiele luksusowych hoteli i lokali rozrywkowych, zapewniających doskonale warunki do wypoczynku. Lotnisko burgaskie działa przez cały rok.

Czernomorec - Na południe od Burgasu, w odl. ok 25 km, znajduje się miejscowość wypoczynkowa Czernomorec. Są tu cztery plaże, ukryte wśród skał. Temperatury powietrza i wody są tu bardzo wysokie przez cale lato. Wschodnią część kurortu stanowi skalisty brzeg, który upodobali sobie zwolennicy nudyzmu i skoków do wody. Czernomorec dysponuje wieloma prywatnymi hotelikami, pokojami do wynajęcia, restauracjami i kawiarenkami. Na ok. 1,5 km stąd znajduje się kamping „Gradina” – miejsce spotkań amatorów serfingu.

Sozopol - W części południowej zatoki Burgaskiej, w odl. 34 km od Burgasu, leży najstarsze miasto bułgarskiego wybrzeża – Sozopol. Znajduje się ono na malowniczym, skalistym półwyspie i jest jednym z najpiękniejszych i najbardziej romantycznych kurortów czarnomorskich. Liczy ok. 5000 mieszkańców. W 610 r. p.n.e. przybyli to osadnicy z Miletu położonego w Azji Mniejszej, i założyli miasto Apolonia, ku czci greckiego boga Apolla. Rozwój miasta był związany z kwitnącym handlem z ówczesnymi wielkimi centrami gospodarczymi starej Hellady – Atenami, wyspami Rodos, Hios i Lesbos. Miasto stało się centrum rozwoju kultury i sztuk pięknych. W czasach zaborów tureckich starożytne chramy i średniowieczne cerkwie zostały zniszczone. W czasach późniejszych ludność pobudowała niskie cerkiewki i małe kapliczki, niektóre z nich istnieją do dziś. Po okresie zastoju następuje rozkwit w XVIII i w pocz. XIX w. , kiedy to pobudowano znane ze swojego charakterystycznego stylu sozopolskie domy mieszkalne. Są to budynki z suterenami i częścią parterową z kamienia, oraz obudowanymi drewnem piętrami wyższymi. Ten styl i romantyczne piękno miasteczka przyciąga artystów – malarzy, poetów, muzyków.

Dziś Sozopol jest miastem łączącym dawne epoki ze współczesnością, jego nowoczesna część stanowi dopełnienie starej, stylowej architektury. Miasteczko dysponuje wspaniałą bazą wypoczynkową –hotelami i kwaterami prywatnymi, które zapewniają pełny komfort, a liczne restauracje i bistra, bary i nocne lokale proponują smaczne posiłki i rozrywkę. Plaża jest obszerna, pokryta złocistym piaskiem. Pod koniec sierpnia odbywa się tu godny uwagi festiwal sztuki – jest to jedna z największych w Bułgarii imprez tego typu – spotkanie twórców z całego kraju i z zagranicy – Święta Sztuki „Apolonia”.

Djuni - Djuni to ośrodek wypoczynkowy, oddalony od Burgasu o 40 km w kierunku południowzm i o 7 km od starego Sozopolu. Położony jest on na brzegu obszernej zaroki morskiej, wśród lasów sosnowych. Djuni mają wspaniałą plażę o dł. 4,5 km i szerokości 100 m, pokrytą delikatnym, złocistym piaskiem. Plaża ta otrzymała odznakę „Бłękitnej flagi” za czystość i ochronę środowiska. W ciągu ostatnich kilku lat powstało tu wiele nowych, luksusowych hoteli i ośrodek Djuni staje się coraz bardziej atrakcyjny. Zatoka stwarza b. dobre warunki do uprawiania wind-serfingu i innych sportów wodnych. Djuni dysponuje siedmioma kortami tenisowymi i kilkoma basenami. Można tutaj uprawiać gimnastykę wodną, narty wodne, wind-serfing, tenis, rzutki, strzelanie z łuku i in. Na południe od kompleksu wypoczynkowego Djuni znajduje się rezerwat przyrody „Alepu”. Te obszerne tereny nadmorskie pokryte bagnami to raj dla ornitologów, ponieważ wiele gatunków ptaków błotnych ma tu gniazda. W pobliżu znajduje się wyspa „Św. Toma”, zwana też wyspą węży. Tutaj, w naturalnych warunkach rośnie wiele odmian kaktusów. O pół kilometra na południe od Djuni jest jeszcze jeden rezerwat błotny - „Arkutino”

Ropotamo - – Na południe od Sozopolu, w odl. 12 km, obejrzeć rezerwat przyrody “Ropotamo”. Rozpościera się on na obu brzegach rzeki o tej samej nazwie. Rzeka nie jest duża, nie zachwyca progami wodnymi lub wodospadami, a cale jej piękno to wspaniały las typu “łongoz” i całe tafle lilii wodnych. Lasy “łongoz” są charakterystyczne dla tego regionu. Dzięki nim brzegi, początkowo strome i skaliste, a potem opadające tarasowo, są bardzo malownicze. Porośnięte są wiązami, jesionami, jaworami, masą krzewów, a wszystko to oplątane jest bluszczem i innymi gatunkami roślin pnących, wśród nich widoczne są pojedyncze skały. Cała ta roślinność, sprawiająca wrażenie lasu podzwrotnikowego, zwisa nad spokojnymi wodami Ropotamo. W rzece pływa wiele ryb, a w parku można spotkać sarny, dziki, jelenie i wiele gatunków ptaków śpiewających. W skład rezerwatu „Ropotamo” wchodzi i kilka mniejszych rezerwatów: „Rezerwat lilii wodnych”, „Wyspa węży”, „Arkutino” i „Morski pelin”.

Primorsko - Miasto Primorsko znajduje się 26 km na południe od Sozopola, 52 km na południe od Burgasu i 442 km na płdn.- wschód od Sofii. Leży ono na przylądku Kuprija, między dwiema zatokami – Stamopołu i zatoką Diabelską. Kurort Primorsko przyciąga swą bujną i romantyczną przyrodą, ponieważ lasy łańcucha górskiego „Strandża Płanina” otaczają go ze wszystkich stron. Wśród wiekowych drzew ukryte są hotele, domy wypoczynkowe, sanatoria i bazy turystyczne. Primorsko jest znane ze swej wspaniałej, 10-kilometrowej plaży o drobnym, złocistym piasku. Jest to najdłuższa i jedna z najpiękniejszych plaża na całym bułgarskim wybrzeżu. Klimat tutejszy jest zbliżony do śródziemnomorskiego, ze średnimi temperaturami dziennymi 24°C i chłodnym wiatrem. Morska bryza oraz chłód masywu leśnego sprawiają, że dni nie są zbyt gorące, a noce – łagodne i przyjemne. Te unikalne warunki klimatyczne sprawiają, że można tu prawdziwie wypocząć, a sezon turystyczny jest wyjątkowo długi.

Kiten - Wieś Kiten leży na półwyspie oblanym wodami dwóch zatok. Ta miejscowość wypoczynkowa znajduje się 55 km na południe od Burgasu i 3 km w tym samym kierunku od Primorska. Kiten ma dwie plaże – północną (Kiten Atliman) i południową (Kiten Jug). Plaża północna jest pokryta delikatnym piaskiem i położona w głębi zatoki, a południowa znajduje się nad zatoką Urdowica i ma ponad 1 km długości. Dziś Kiten jest nowoczesną miejscowością wypoczynkową, z wieloma hotelami, kwaterami prywatnymi i domami wypoczynkowymi. Turystów obsługują liczne restauracje, pizzerie, kawiarnie, nocne lokale i dyskoteki.

Na brzegu morza jest kilka pól namiotowych: „Koral”, „Kiten”, Jug”, „Arapia”, „Nestinarka” i Oazis”.

Carewo - Miasteczko Carewo jest położone między dwoma małymi półwyspami, nad malowniczą zatoką. Jest oddalony o 70 km w kierunku płdn.-wsch. od Burgasu i o 17 km od Primorska. Osada została tu założona przez greckich emigrantów jeszcze w XVI w. Na północ od Carewa, podczas wykopalisk archeologicznych znaleziono części amfor rzymskich i innych naczyń ceramicznych, z okr. IV-VI w. Niegdyś nad zatoką istniał port, lecz groźne skaliste brzegi okazały się niebezpieczne podczas silnych wiatrów wschodnich, i statki zaczęły go unikać. Obecnie w Carewie istnieje nowz port, który obsługuje cały region Strandżański. W Carewie są trzy plaże oraz kampingi „Byłgarka” i „Nestinarka”. Kurort przyciąga wczasowiczów wyjątkowo ciepłymi wodami Morza Czarnego.

Achtopol - 16 km od Carewa, na półwyspie skalnym, znajduje się miasto Achtopol. W tym miejscu w starożytności istniała osada tracka, potem Rzymianie wznieśli tu twierdzę warowną, a następnie Bizantyńczycy nadali mu nazwę Agatopolis – miasto szczęścia. Achtopol jest małym miasteczkiem z portem w południowej części półwyspu i z piękną plażą od północnej. Jest to kurort z przyszłością, przyciągający inwestujących w nowe budownictwo. Można tu znaleźć ciszę i przytulność prywatnych hotelików, willi i kwater prywatnych. W pobliżu znajdują się wsie Brodilowo i Kosti, w których organizowane są pokazy słynnych nestinarskich tańców /przyp. tłum. – stąpanie bosymi stopami po rozżarzonych węglach ogniska/.

Sinemorec - Wieś Sinemorec leży na półwyspie, na południe od ujścia rzeki Weleki. Znajduje się ona 20 km na południe od Carewa i 6 km od Achtopolu. Jest to zakątek skryty wśród dziewiczej przyrody. Są tu czyste plaże, np. plaża „Butamijata”, stary las dębowy i pełna ryb rzeka Weleka. Piasek jest gruboziarnisty i złocisty, a morze kryształowo czyste. We wsi Sinemorec nie ma tłumów turystów, są tu małe hoteliki i przytulne kwatery prywatne. Wyjątkowa, dzika przyroda, ciche wody Weleki, malownicze skały i plaże to atuty tego pięknego zakątka Bułgarii, przyciągające turystów w ostatnich latach.

KAZANŁYK - jest nazywany „miastem róż”. Okolice miasta zostały przekształcone w malownicze ogrody, w których hoduje się znaną w całym świecie odmianę róży bułgarskiej, dającą olejek różany. W pobliżu Kazanłyku znajduje się wiele źródeł wód mineralnych i zabytkowy Grobowiec Kazanłyszki, włączony do wykazu UNESCO.

Z Kałoferu do Kazanłyku biegnie droga nr 6, ciągnąca się równolegle do linii kolejowej, przez malownicze podbałkańskie wsie i osady. Po lewej stronie nieodłącznie towarzyszą nam południowe stoki Starej Płaniny, po prawej – równinne tereny Kotliny Kazanłyckiej. Przed Kazanłykiem dużym łukiem omijamy granatowe wody sztucznego jeziora Koprinka, utworzonego na rzece Tundża.

Kazanłyk leży w samym sercu Doliny Róż. Słynie z wyrobu olejku różanego, używanego jako utrwalacz do najdroższych perfum, produkowanych przez renomowane firmy światowe. Znany jest także, choć w nieco innych kręgach, jako miejsce, gdzie odkryto świetnie zachowany grobowiec tracki, stanowiący unikatowy przykład malarstwa starożytnego. Miasto powstało w początkach panowania tureckiego, stając się ważnym centrum rzemiosła i handlu, słynnym z uprawy róż i wyrobu olejku różanego, a także produkcji... kotłów. Stąd zresztą wywodzi się jego nazwa: kazanłyk od kazan (‘kocioł’). Dziś miasto jest ośrodkiem przemysłowym, w którym produkuje się m.in. maszyny hutnicze i hydrauliczne, działa tu także duża fabryka dywanów.

W najstarszej dzielnicy (w północno- wschodniej części miasta) znajduje się etnograficzny kompleks Kułata. Na ul. Kniaz Swetopoli Mirski w dwóch odrestaurowanych domach urządzono ekspozycje muzealne, prezentujące dom wiejski typu podbałkańskiego z końca XIX w. i dom miejski (Hadżienowata kyszta) z połowy XIX w. Kompleks leży u stóp wzgórza, na którym znajduje się słynny grobowiec z Kazanłyku, i... jest bodaj od niego ciekawszy. Do biletu proponowany jest poczęstunek, w skład którego wchodzą konfitury z płatków róży; dodatkowo można zamówić różaną rakiję albo likier (za 0,5 lw). Jest tu także sklep pamiątkarski oferujący flakoniki z olejkiem różanym, różaną rakiję, tkaniny itp. W pobliżu stoi cerkiew Proroka Eliasza (Prorok Ilija) z 1866 r., gdzie w roku 1877 baszybozucy wraz z wojskami Sulejmana Paszy wycięli ok. 200 mieszkańców miasta, szukających tutaj schronienia. Obok cerkwi wznosi się dzwonnica o interesującej architekturze. Powyżej, na wzgórzu, znajduje się tracki grobowiec kopułowy, wpisany na Listę światowego dziedzictwa kulturalnego i przyrodniczego UNESCO. Odkryty zupełnie przypadkowo w 1944 r. na podmiejskim wzgórzu Tiulbeta, jest kompletnym grobowcem podziemnym, składającym się z przedsionka, korytarza i sali głównej z kopułowym sklepieniem. Ustalono, iż grobowiec ten zbudowano ok. 310 – 290 r. p.n.e. Zachowane są w nim unikatowe malowidła ścienne, przedstawiające życie pogrzebanego tu – najpewniej – trackiego wodza w okresie wojny i pokoju. Górną krawędź ścian okala piękny fryz z charakterystycznym dla epoki ornamentem roślinnym. Widnieją tu sceny wojenne, w centrum których zostaje zawsze dwójka mężczyzn, otaczanych przez innych wojowników. Ukazano także jeźdźców na koniach z całym rynsztunkiem. Sceny te mają najprawdopodobniej związek z aktywną działalnością polityczną i wojskową pochowanego tutaj dostojnika. Główna kompozycja grobowca wyobraża wieczerzę, w której uwagę przykuwa przedstawiona z dużym kunsztem arystokratyczna para małżeńska. Małżonkowie siedzą, obok nich zaś stoi kobieta, jak się przypuszcza, bogini ziemi i płodności – Demeter. Prawdopodobnie malowidła te wykonali specjalnie sprowadzeni tutaj artyści greccy lub macedońscy. To jedyny zachowany tego typu zabytek z okresu hellenistycznego – dlatego jest tak cenny. Zwiedzającym udostępniono dokładną kopię grobu, natomiast oryginał znajduje się obok, w specjalnie postawionym budynku z klimatyzacją, co ma stanowić ochronę przed niekorzystnym wpływem warunków zewnętrznych. Jednak na dobrą sprawę sam grobowiec, choćby nawet ze względu na niewielkie rozmiary, może się wydać laikom niezbyt interesujący. Wokół kazanłyckiego grobowca rozciąga się na całym wzgórzu spory park, w którym znużony turysta łatwo znajdzie wytchnienie. Inny znany grobowiec tracki znajduje się nieopodal wsi Mygliż (połączenie autobusowe, zob. dalej: opis trasy z Kazanłyku do Sliwenu). W ostatnich latach w okolicach Kazanłyku odkryto kilkanaście kolejnych trackich grobowców (zob. dalej: okolice Kazanłyku). W starej cerkwi Zaśnięcia Bogurodzicy (Uspenie Presweta Bogorodica) z 1834 r. warto się przyjrzeć wspaniałemu ikonostasowi – z tysiącem drobnych detali, jakby będących w ciągłym ruchu i tylko przez przypadek na moment zastygłych. Cerkiew jest odnowiona, otoczona przepięknym kwietnym ogrodem. W cerkwi św. Jana Chrzciciela (Sw. Joan Predtecza) z 1844 r. podczas walk wojny rosyjsko-tureckiej w 1877 r. większość fresków została zniszczona. Odnowiono je w całości dopiero kilkadziesiąt lat później. Muzeum Róży znajduje się w odległości ok. 1,5 – 2 km od grobowca z Kazanłyku, przy drodze do Gabroewa. Ekspozycja przedstawia historię uprawy róży na terenie Doliny Róż oraz dzieje wyrobu olejku różanego, wykorzystywanego przede wszystkim jako znakomity utrwalacz do wszelkiego rodzaju perfum. Muzeum znajduje się właśnie na terenie zakładu produkującego olejek różany. W sąsiednim sklepiku oferowane są pamiątki. Być może któryś z czytelników skusi się na litr autentycznego skoncentrowanego olejku różanego za jedyne 5000 USD? Muzeum historyczne, urządzone w miejskim domu kultury przy ul. Iskra 15, prezentuje bardzo ciekawe zbiory dotyczące przede wszystkim przeszłości okolic, m.in. znaleziska z trackich grobów czy przedmioty codziennego użytku z epoki rzymskiej. Obszerna ekspozycja związana jest z bułgarskim odrodzeniem narodowym. W budynku tym mieści się również galeria artystyczna, wystawiająca ikony oraz dzieła bułgarskiego malarstwa XIX i XX w. Muzeum, w którym zebrano aż 70 tys. eksponatów, podzielonych na 5 działów. Wspomniana miejska galeria artystyczna, sąsiadująca z muzeum historycznym, jest jedną z najstarszych w kraju, a zarazem jedną z lepiej zaopatrzonych. I nie bez przyczyny: właśnie w Kazanłyku przyszło na świat wielu wybitnych bułgarskich artystów, jak np. Deczko Uzunow, Nenko Bałkanski, Iwan Milew, Czudomir (właśc. Dimityr Czorbadżijski). Poza tym w galerii eksponowane są ikony i odrodzeniowe grawiury. Podporządkowane galerii są muzea-filie: dom-muzeum prof. Nenko Bałkanski, dom-muzeum Deczko Uzunow z unikatowymi dziełami sztuki, a także dom-muzeum Czudomira, przy ul. Trapezica 6, z wystawą poświęconą życiu i twórczości owego pisarza, malarza i myśliciela. Ekspozycja w tym muzeum prezentuje osobiste rzeczy artysty, dokumenty i zdjęcia; jest tu także niewielka galeria, gdzie zgromadzono jego obrazy i szkice. 

W zachodniej części miasta usytuowany jest klasztor żeński (1738). Spustoszony pod koniec XVIII w. przez kyrdżalich, został odbudowany z rosyjską pomocą. Podczas walk 1877 r. znów jednak został spalony. Odrestaurowany, dziś prezentuje się całkiem interesująco. Zachowały się duża XIX-wieczna cerkiew klasztorna oraz kompleks budynków mieszkalnych, kilkakrotnie odbudowywanych i poszerzanych.

 

Każdego roku na przełomie marca i kwietnia odbywają się w Kazanłyku Święta Czudomira. W zachodniej części miasta działa także żeński monaster św. Bogurodzicy (Sw. Bogorodica). Wysokie kamienne mury i piękne budynki zbudowane w stylu odrodzenia narodowego otaczają obszerny dziedziniec klasztorny. Monaster został założony w 1866 r. przez Zinowię Stanczewą za środki zebrane przy pomocy Rosjan. Zbudowano wówczas cerkiew oraz namalowano freski, będące kopiami reprodukcji obrazów włoskich i niemieckich artystów. Interesująca jest snycerka ikonostasu. Można tu również obejrzeć pamiątki po żołnierzach rosyjskich, którzy zginęli w walkach 1877 r.

W mieście corocznie obchodzi się Święto Róży, przypadające na pierwszy tydzień czerwca. Święto ma długą, wiekową już tradycję sięgającą 1903 r., kiedy to zorganizowano je po raz pierwszy. Dziś jest jednym z najbardziej widowiskowych wydarzeń w życiu Kazanłyku: program przewiduje m.in. wybór Królowej Róż, pokazy przygotowywania różanych płatków do obróbki – a wszystkiemu towarzyszą śpiewy, tańce, zabawy kukerów itp. Święto kończy się pochodem ulicami miasta, przy czym dużą rolę odgrywają wykonawcy przybyli na międzynarodowy festiwal folkloru, który ostatnimi czasy odbywa się jednocześnie ze Świętem Róży.

Miasto jest dobrym punktem wyjściowym do wędrówek na szczyt Szipka. Spośród odkrytych w okolicach Kazanłyku grobowców trackich jednym z najcenniejszych i największych jest kompleks grobowy w Ostruszy (2 km od wierzchołka Szipka), datowany na V w. p.n.e. Składa się z kilku pomieszczeń o ciekawie zdobionych sufitach, łączących malarstwo i płaskorzeźbę. W pobliżu miasta znajduje się także sztuczne jezioro Koprinka (6 – 7 km na zachód), dogodne miejsce do uprawiania wędkarstwa i do wypoczynku (baza turystyczna). Dojazd środkami komunikacji miejskiej.

Kazanłyk (ludn. 63 000) leży u podnóży Starej Płaniny. Przecina się tu wiele ważnych szlaków. Miasto jest oddalone o 200 km od Sofii. Przyroda tego regionu łączy w sobie piękno i monumentalność gór z urodzajnością doliny rzeki Tundży. Pierwsza osada była tu w epoce kamiennej (neolitu), w VI tysiącleciu przed Chrystusem. W IV – III w. przed Chr. było tu carstwo władcy trackiego Sewta III. Kiedy budowano zbiornik wodny Koprinka, natknięto się na starożytne miasto Traków – Sewtopolis. Sewtopolis to twierdza obronna, wokół której tworzy się osada. Ludność to rzemieślnicy, wytwarzający ponad 50 rodzajów wyrobów, a także zajmujący się uprawą krzewu różanego. Przeniesiony z Indii przez Persję, Syrię i Turcję, gatunek róży, z którego wytwarza się olejek różany, znalazł tu odpowiednie warunki – temperaturę, wilgotność powietrza i glebę.

W 1820 r. w Kazanłyku powstała pierwsza firma handlowa sprzedaży olejku różanego. W XIX w. region ten staje się centrum uprawy i przemysłu różanego. Kazanłyszki olejek zdobył wiele złotych medali na wystawach w Europie i Ameryce. Silnie zakorzenione są tu kulturalne i oświatowe tradycje. W 1836 r. powstało pierwsze „czytaliszte” (dom kultury z biblioteką) – od 1873 r. pod nazwą „Iskra”. W 1883 r. utworzono Kazanłyszką Szkołę Pedagogiczną. Miasto wydało wielu wybitnych artystów i jest znane jako „miasto 100 malarzy”.

Po Wyzwoleniu rozwija się tu przemysł tekstylny, produkcji samolotów (zakłady „Kaproni”) i zbrojeniowy (fabryka „Arsenał”). Dziś Kazanłyk zajmuje ważne miejsce w gospodarce bułgarskiej. Rozwija się tu hydraulika, produkcja zbrojeniowa, perfumeryjna i kosmetyków i in.

Przyroda stworzyła tu wspaniałe warunki wypoczynku i uprawiania sportu. Pobudowano wiele nowych schronisk w Starej Planinie. Co roku przybywa tu wielu wczasowiczów, aby uprawiać turystykę pieszą, rowerową, taternictwo, wspinaczkę skalną, narciarstwo i in

Święto Róży. Krzew róży dający olejek różany zajmuje ważne miejsce w gospodarce regionu Kazanłyszkiego. Jest on nieodłączną częścią bytu tutejszej ludności, a jego uprawa i przetwórstwo – jednym ze środków utrzymania. Na cześć królowej kwiatów, od 1903 r. do dzisiaj, w pierwszym tygodniu czerwca w Kazanłyku jest organizowane Święto Róży. W programie jest koronowanie królowej Róży i tradycyjne rytuały zbioru i procesu odparowania płatków tego kwiatu. Wszystko to odbywa się wśród wesela, pieśni i tańców regionu Tracji, tańców kukierów (przebierańcy ze strasznymi maskami na głowach), i in. Odbywa się i świąteczny pochód z uczestnikami Międzynarodowego Festiwalu Folkloru, który jest imprezą towarzyszącą.

Dolin Władców Trackich W regionie Kazanłyszkim jest wiele zabytków z epoki trackiej. Tutaj znajdowała się stolica cesarza Sewta III – Sewtopolis, Grobowiec Kazanłyszki, grobowce Goljama Kosmatka, Swetica, Ostrusza, Szuszmaniec, Grifoni, Helwecja i in., nie mające odpowiedników w starożytnym budownictwie.

Grobowiec Kazanłyszki został odkryty w 1944 r. i jest jednym z dziewięciu zabytków bułgarskiej historii i kultury, włączonych do listy pomników historycznych i architektonicznych o znaczeniu światowym UNESCO. Znajduje się on w północnej części miasta Kazanłyk. Jest to arcydzieło architektury trackiej i stanowi w pełni zachowany pomnik sztuki zdobniczej z epoki wczesnohellenistycznej (IV-III w. p.n.e.). Grobowiec ma przedsionek, korytarz i kopułę. W korytarzu ściany są pokryte błyszczącym tynkiem. System ornamentów jest wyjątkowo złożony i interesujący. Przedstawieni są dwaj walczący rycerze, ubrani w zbroje i z uzbrojeniem z tamtej epoki. Centralna kompozycja to uczta ku czci zmarłego i jego małżonki. Sceny z galopującymi końmi i bitwą z rydwanami znajdują się w głębi i w tle.

Stolica Cesarstwa Odryńskiego Sewtopolis znajdowała się na małym półwyspie na rzece Tundży. Została odkryta podczas budowy zapory wodnej Koprinka i dziś znajduje się na dnie tego zbiornika. Gród został założony w końcu IV w. p.n.e. przez Sewta III i istniał do 275 r. p.n.e. Miał on mocne mury obronne, był pobudowany wg greckich planów urbanistycznych, z systemem kanalizacji i wodociągów.
W centrum miasta położona była agora (plac miejski o rozmiarach 46 na 48 m) z ołtarzem, poświęconym bogowi Dionizosowi. W południowo-zachodniej części znajdowała się cytadela z pałacem carskim – rezydencją Sewta III. Tutaj odnaleziono napis z nazwą grodu. Była tu także świątynia poświęcona starym bogom trackim – kabirom. Sewtopolis był ośrodkiem rzemieślniczym i handlowym, centrum menniczym. Sewt III był pierwszym władcą trackim, który bił monety z własnym wizerunkiem – przedstawiony jako rycerz na koniu. Podczas prowadzenia wykopalisk odkryto także wiele wyrobów ceramicznych, monet i amfor pochodzących z różnych miast greckich, świadczących o ożywionych kontaktach handlowych Sewtopolisu.

W mogile Wielka Kosmatka, w pobliżu Szipki, jest jeden z największych i najbogatszych grobowców trackich znajdujących się na terenach Bułgarii.  Grobowiec ten pochodzi z V w. p.n.e., ma korytarz o dł. 26 m. i trzy komory. Są  tam odrzwia z bogato zdobioną płytą marmurową, a jedna z komór jest wyciosana w bloku granitowym o ciężarze ponad 60 ton. W grobowcu tym był pochowany wielki władca Traków car Sewt III, a mogiła została wzniesiona w pobliżu jego stolicy – Sewtopolisu. Na dwóch naczyniach odkryto napisy świadczące, że są jego własnością, a jego wizerunek – na czterech złotych monetach. W grobowcu odnaleziono wiele drogocennych darów – około20 przedmiotów ze złota, ponad 70 – z brązu i srebra w tym unikalne arcydzieło sztuki antycznej – głowa brodatego mężczyzny odlana w brązie, ze szlachetnymi kamieniami zamiast oczu. Jest ona naturalnej wielkości i była częścią posągu, dzieła – jak sądzą specjaliści – największego rzeźbiarza antyku – Fidiasza (lub jego ucznia). Wśród znalezisk ze złota wyróżniają się: “kiliks” (kielich na wino) ważący 300 – 400 g, z dwoma delikatnymi uszkami i wieniec z dębowymi liśćmi i żołędziami. Interesujące jest też srebrne naczynie, przypominające dzisiejszy symbol firmy “Shell”.

Grobowiec “Sweticata" to oddalona o 2 km od miasta Szipka mogiła, w której znaleziono szczątki jednego z najpotężniejszych władców trackich – Teresa. W połowie V w. p.n.e. zjednoczył on plemiona Odrysów i pokonywał w bitwach Greków i Macedończyków. Uważa się, iż Teres był naśladowcą mistycznego kultu zwanego orfizm (od imienia legendarnego poety i pieśniarza – Orfeusza), ponieważ przed pogrzebem jego zwłoki były rozerwane na kawałki, tak, jak to robiły bachantki boga Bachusa z ciałami Orfeusza i wszystkich jego uczniów i naśladowców. Część przedmiotów i drogocennych rzeczy osobistych także była zniszczona.
Między zachowanymi przedmiotami jest masywna, wykonana z czystego 23-karatowego złota, maska w formie ludzkiej twarzy naturalnej wielkości, o zadziwiającej wadze – 682,5 g. Jest to wizerunek cara Teresa. W archeologii jest znanych kilka takich fiali z cienkiej złotej folii i ich waga nie może się równać tej znalezionej w Sweticy. Interesującym znaleziskiem jest też złoty pierścień o wadze 15 g, z filigranowym wyobrażeniem  wioślarza – olimpijczyka lub odpoczywającego oszczepnika. Ozdoba ta idealnie się zachowała, bez żadnej rysy czy skazy. Innymi unikatami są: pięknie zdobione naczynia, srebrna fiala, hydria (naczynie na wodę) z brązu, wielkie amfory, groty strzał z brązu, żelazne ostrza włóczni, żelazny miecz i wspaniale zachowana zbroja z brązu.

STARA ZAGORA to miasto, które powstało w miejscu, gdzie wcześniej istniała starożytna osada Beroe. Okalają je piękne ogrody: Ajazmo, Borowa góra (Las sosnowy), Bedeczka, Czadyr mogiła. Są tu też uzdrowiska – Starozagorski Mineralni Bani.

Kałofer

Miasto leżące nad rzeką Tundża, u wrót Kotliny Kazanłyckiej, urodzajnej i malowniczej, a ze względu na niepowtarzalne piękno zwanej czasami fragmentem „europejskiego Kaszmiru”. To miejsce znane w Bułgarii – urodził się tu Christo Botew (1848 – 76), wybitny działacz niepodległościowy, poeta i publicysta. Jego imię nosi najwyższy szczyt Starej Płaniny (2376 m n.p.m.), położony ok. 20 km na północ od Kałoferu. Nader ciekawa jest historia powstania miasta, brzmi zupełnie jak legenda: jego początki oraz nazwa związane są z imieniem hajduka, Kalifera Wojwody, który wraz z wiernymi towarzyszami włóczył się po okolicznych górach i lasach, prowadząc na własną rękę „wojnę” z całym państwem sułtanów tureckich. Regularne oddziały tureckie były w górach bezsilne, Kalifer mógł zatem bezkarnie napadać na tureckie wsie i osady. Sułtan więc pozwolił Kaliferowi i jego drużynie osiąść na stałe na którejś z polan pośród bezkresnych lasów Starej Płaniny, nadając im przywileje podatkowe, w zamian za co niepokorni Bułgarzy mieli strzec górskich przełęczy przed rozbójnikami. Hajducy na to przystali: porwali kobiety z pobliskiego Sopotu, który słynął z pięknych niewiast, i osiedli w miejscu, gdzie teraz leży miasto noszące imię legendarnego wojewody. Pomnik butnego Kalifera Wojwody stoi dzisiaj w północno-zachodniej części Kałoferu. Nieprzypadkowo stąd właśnie pochodziło wielu buntowników, powstańców i czetników, spośród których najbardziej znanym był Christo Botew. Miasto dwukrotnie na przełomie XVIII i XIX w. było napadane przez bandy kyrdżalich, szybko się jednak podnosiło ze zniszczeń, przeżywając w połowie XIX w. okres rozkwitu. Działały tu liczne warsztaty rzemieślnicze, których wyroby docierały do Wiednia, Stambułu i Odessy. Dzięki rozwojowi rzemiosła miasto bogaciło się i rozrastało, przez pewien czas zwano je nawet Ałtyn Kałofer (Złoty Kałofer). Niestety, wojna rosyjsko-turecka lat 1877 – 78, która przyniosła wolność Bułgarii, nie była zbyt łaskawa dla Kałoferu: został doszczętnie spalony i zniszczony przez oddziały baszybozuków, tak iż niewiele tu pozostało z wcześniejszych zabudowań. Jedną z głównych atrakcji miasta jest dom-muzeum Christa Botewa. To usytuowany w centrum, parterowy dom, w którym skrupulatnie odtworzono typowe wnętrze z okresu przed wyzwoleniem Bułgarii z niewoli tureckiej. W zbudowanej na podwórzu nowej sali muzealnej urządzono wystawę Złoty Kałofer, przypominającą przeszłość miasta, zgromadzono tu także osobiste rzeczy poety powstańca, dokumenty, zdjęcia, edycje książek oraz egzemplarze wydawanych przez Botewa gazet, a także inne przedmioty związane z jego życiem i twórczością. Znajdują się tu marmurowe popiersie poety oraz rzeźba przedstawiająca jego matkę. Również w centrum, nieco powyżej, znajduje się budynek starej szkoły (1848), gdzie jako nauczyciel pracował ojciec Botewa i gdzie uczył się poeta powstaniec. Na parterze mieści się tutaj galeria artystyczna, w której wystawiono liczne dzieła, poświęcone miastu oraz postaci wielkiego poety. Na piętrze natomiast urządzono muzeum oświaty. Przed budynkiem zachowano kamień, z którego 24 maja 1867 r. młody, dziewiętnastoletni Christo Botew wygłosił do zgromadzonych mieszkańców ogniste przemówienie przeciwko tureckiej władzy. Swą odwagę przypłacił wieloletnią emigracją. Obok szkoły znajduje się popiersie nauczyciela Botia Petkowa, ojca poety. Powyżej budynku starej szkoły wznosi się cerkiew św. Bogurodzicy (Sw. Bogorodica), która była schronieniem rodziny Botewa, gdy jego ojciec podjął tu pracę jako nauczyciel. Na dziedzińcu cerkiewnym była niewielka cela, gdzie urodził się Christo Botew. Wydarzenie to upamiętnia wmurowana tablica. W mieście znajdują się także cerkwie: św. Atanazego (Sw. Atanas) i św. Michała Archanioła (Sw. Archangeł Michaił). Z centrum Kałoferu biegną schody wiodące na pobliskie wzgórze, gdzie ku czci genialnego poety i wielkiego powstańca wzniesiono pamiątkowy kompleks: pośrodku stoi granitowy pomnik Botewa, autora szeroko w Bułgarii znanych słów: Kto w krwawym boju padł za swobodę, ten nie umiera (wers w przekładzie Władysława Broniewskiego). Ciekawie przedstawiają się domy z okresu odrodzenia narodowego, zwłaszcza położone w odrestaurowanej części miasta nad rzeką Tundża. Prezentują tzw. bałkański (staropłaniński) styl architektoniczny: górne piętro wysunięte jest na drewnianych podporach poza płaszczyznę ściany parterowej, tworząc podcienie bez filarów, szerokości metra, a nawet większej. Takie domy napotykamy także w starych dzielnicach innych miast regionu, np. w Płowdiwie. Górne piętro ma często rodzaj oszklonego wykuszu, z którego zamożne mieszczki mogły przez cały dzień obserwować życie ulicy. We wsiach na pobielonej ścianie parteru, osłoniętej wykuszem, suszą się strąki czerwonej papryki, cebula, wiązki tytoniu albo błyszczą w słońcu kolby dojrzałej kukurydzy. Godne uwagi są również kamienne mosty na rzece Tundża, wzniesione w okresie odrodzenia narodowego.Miasto jest dobrym punktem wypadowym do górskich wędrówek. Do schroniska Tyża prowadzi szlak turystyczny (8 g.), można także dojść do schroniska Mazałat (8 g.) oraz do schroniska Raj (4,5 g.). Warto się również stąd wybrać do rezerwatu Jużen Dżendem (Południowe Piekło), gdzie znajduje się m.in. najwyższy wodospad Bułgarii, Rajskoto pryskało (o wysokości 125 m), którego wody z szumem spadają po kamiennych ścianach najwyższego szczytu Starej Płaniny (rezerwat leży w granicach Parku Narodowego Centralnego Bałkanu).

PŁOWDIW - o starodawnej nazwie Pulpudewa, był osadą już za czasów Filipa Macedońskiego. Jest to drugie co do wielkości miasto Bułgarii, położone malowniczo na wzgórzach zwanych "tepeta". Płynie przez nie rzeka o wysokim stanie wód Marica. Na południe od Płowdiwu znajduje się monaster "Baczkowski". W mieście tym od ponad stu lat odbywają się co roku Międzynarodowe Targi Płowdiwskie.

SMOLJAN jest położony tarasowo w południowej części kotliny e dorzeczu rz. Czarnej na wys. 1010 m n.p.m. Jest to najdłuższe miasto w Bułgarii. Smoljan jest ważnym ośrodkiem kulturalnym, gospodarczym i administracyjnym rejonu Rodopów. Goście powinni obejrzeć wodospad Smoljanski, planetarium, zespół architektury i etnografii w dzielnicy Rajkowo, 300-letni świerk, jez. Smoljanskie i in.

CZEPELARE - jest oddalone o 8 km na północ od Pamporowa i o 70 km w kierunku południowym od Płowdiwu. Jest to znane uzdrowisko o wielkich tradycjach. W okolicy miasta znajduje się najdłuższa trasa narciarska w Rodopach. Na gości czekają hotele, malownicze wille i wiele kwater prywatnych.

PAMPOROWO znajduje się w sercu łańcucha górskiego Rodopy, o 260 km od Sofii i o 80 km od Płowdiwu. Jest położone na poziomie 1 620 m n.p.m., a w pobliżu jest szczyt Sneżanka (1 973) z wieżą telewizyjną i Murgawec (1 858). Ogólna długość tras narciarskich wynosi 17 km. Większość to trasy "czerwone" do uprawiania sportów zimowych, są także "niebieskie" i "zielone", a także jedna "czarna". Narciarzom służą cztery kolejki linowe i cztery wyciągi.

Panagiuriszte

Niewielkie miasto leżące u południowych stóp Srednej Gory, dumne i buntownicze, przez wieki cieszyło się przywilejem, zgodnie z którym w mieście nie mogli się osiedlać ani nawet nocować Turcy. W pobliżu istniało trackie osiedle już w IV w. p.n.e.

W początkach panowania tureckiego powstał tutaj targ (stąd też nazwa miasta, bułg. panair, panagiur, z gr. Panagiris – targ, jarmark), wokół którego rozwinęło się następnie miasteczko. Przywilej sułtański został zniesiony dopiero w 1839 r., ale nawet on nie ocalił Panagiuriszte przed niszczącymi najazdami kyrdżalich, którzy palili je i grabili na przełomie XVIII i XIX w. Jednak w tym właśnie czasie miasteczko przeżyło szczególny rozwój – działało tu wtedy wiele warsztatów zajmujących się tkaniem dywanów, a okoliczna ludność posiadała ogromne stada owiec. W okresie odrodzenia narodowego Panagiuriszte było jednym z ważnych centrów działalności patriotycznej, a podczas kwietniowego zrywu 1876 r. – siedzibą IV okręgu (jedynego, w którym planowane na cały kraj powstanie wybuchło); działali tutaj przywódcy powstańców, zwani „apostołami” – Georgi Benkowski i Panajot Wołow. To właśnie w Panagiuriszte nad wyzwoloną po pięciu wiekach bułgarską ziemią powiał znów bułgarski sztandar, uszyty przez miejscową nauczycielkę Rajnę Kniaginię, to właśnie tu proklamowano republikę niezależną od władzy sułtana. Niestety, wskutek zdrady powstanie zostało szybko i brutalnie spacyfikowane przez wojska tureckie. Pamiątki i dokumenty tamtych niespokojnych czasów zgromadzono w muzeum miejskim oraz kilku zachowanych domach odrodzeniowych (m.in. Rajna Kniaginia, w domach Tutowa, Lekowa, Kamenskiego, Smolskiego). W okolicach dużo jest sadów owocowych i winnic; z tutejszych winogron wyrabia się bardzo dobrą rakiję grozdową. W Panagiuriszte w 1949 r. Odkryto tzw. panagiurski złoty skarb z epoki trackiej. Trzej bracia, Paweł, Michał i Petko Dajkowowie, robotnicy zatrudnieni w cegielni, kopiąc glinę natrafili  na skarb ważący w sumie niemal 7 kg: piękne złote amfory, zdobione puchary z czasów trackich, datowane na IV – III w. p.n.e., o kształcie głów zwierzęcych lub zwierząt. Ponieważ puchary te nie miały podstawek, trzeba było z nich pić do dna, żeby móc kontynuować ucztę. Poza tym w dnie znajdowały się dziurki, przez które wino się wylewało, gdy biesiadnik ociągał się z wychyleniem pucharu. Część naczyń zdobią sceny z mitologii greckiej, co pozwala przypuszczać, iż puchary sprowadzono z Grecji. Mogły być też wykonane na miejscu, przez tutejszego rzemieślnika opierającego się na greckich wzorach i motywach. Skarb z Panagiuriszte uchodzi za jeden z najpiękniejszych przykładów sztuki złotniczej starożytności. Jest wystawiony w muzeum archeologicznym w Płowdiwie. Każdego roku 20 kwietnia odbywają się w miasteczku uroczystości upamiętniające wydarzenia z okresu powstania kwietniowego.

Zainteresowanie turystów budzą zazwyczaj takie obiekty, jak kompleks muzealny Apriłci, wybudowany na wzgórzu Maniowo byrdo w setną rocznicę zrywu niepodległościowego 1876; odrodzeniowy dom Tutewa, gdzie 20 kwietnia 1876 r. ogłoszono wybuch powstania; dom Dudekow z ekspozycją dotyczącą życia codziennego w XIX-wiecznym Panagiuriszte oraz wiele innych starych, odrodzeniowych domów. Na podwórzu muzeum historycznego przy ul. Rajna Kniaginia 28, zwiedzić można zrekonstruowaną dzielnicę rzemieślniczą z warsztatami. Godne uwagi są również XVIII- -wieczna cerkiew św. Teodora, cerkiew św. Bogurodzicy (Wywedenie Bogorodiczno) z 1818 r. oraz św. Jerzego (Sw. Georgi) z    1860 r.

Panagiuriszte to dobry punkt wypadowy do kurortów PANAGIURSKI BANI (Панагюрски бани, 10 km na południowy zachód; uzdrowisko balneologiczne, w którym leczy się m.in. choroby serca, nerek i płuc; dojazd z Panagiuriszte i Pazardżiku), PANAGIURSK KOŁONI (Панагюрски колони, 16 km na północ; uzdrowisko położone na najwyższym wzniesieniu drogi między Panagiuriszte a Złaticą; zatrzymują się tam autobusy kursujące na tej trasie) oraz do kilku schronisk leżących na północ od miasta. Interesującą propozycją są wędrówki po okolicznych górach, np. z miejscowości Panagiurski kołoni do Kopriwszticy, dokąd prowadzi oznakowany szlak. To bardzo przyjemna wycieczka dla miłośników pieszych wypraw, zajmująca ok. 5 – 6 g. Po drodze można odpocząć w schronisku Manzuł (Paweł Panagiuriszte Panagiuriszte Deliradew), które osiąga się po ok. 2,5 g. marszu od Panagiuriszte. Położone na wysokości 1400 m n.p.m., schronisko dysponuje 120 miejscami noclegowymi;

jego nazwa wiąże się z postacią Pawła Deliradewa, jednego z prekursorów ruchu turystycznego w Bułgarii.

Z miejscowości Panagiurski kołoni można się także wybrać do kilku schronisk położonych w paśmie Srednej Gory: do Bratija (2 g.), a stąd na szczyt Bratija (1 g.), do schroniska Sakardża (3 g.) lub do Oboriszte (4 g.).

Kopriwsztica

Z Panagiuriszte możemy kontynuować drogę na południe, docierając do Pazardżiku (43 km) lub Płowdiwu. Z Panagiuriszte odjeżdżają do Kopriwszticy busy kursujące przez miejscowość Strełcza, jednak są to połączenia dość sporadyczne i bardzo niewygodne, lepiej więc wrócić do Pirdopu i stamtąd pociągiem (najpewniej) lub autobusem dotrzeć do Kopriwszticy.

  

Kopriwsztica leży w niewielkiej dolinie otoczonej ze wszystkich stron zalesionymi wzgórzami. W tym urokliwym miasteczku panuje niepowtarzalny klimat. Dużo tu starych, dobrze zachowanych domków, między którymi przeciskają się wąskie, kryte kocimi łbami uliczki. To praktycznie jeden wielki żywy skansen pod gołym niebem. Bardzo przyjemna jest zimowa przechadzka po Kopriwszticy, gdy w śniegu zalegającym placyki i dachy domów odbijają się słoneczne promienie, a z przykutych do rynien sopli powoli spływają krople wody. Miasto powstało najprawdopodobniej w początkach panowania tureckiego jako osiedle pasterskie. Później stało się dużym ośrodkiem rzemiosła i handlu. Na przełomie XVIII i XIX w. kilkakrotnie było niszczone przez najazdy kyrdżalich. Wywodziło się stąd wielu znanych hajduków, walczących z Turkami, a także działaczy politycznych, poetów i pisarzy, uczonych wreszcie. Powstańcze tradycje miasta potwierdzone zostały podczas zrywu kwietniowego: to właśnie w Kopriwszticy 20 kwietnia 1876 r. Todor Kableszkow, jeden z przywódców miejscowego komitetu konspiracyjnego, ogłasza początek powstania. Rychło zostało ono stłumione. Miasto jednak, w odróżnieniu od innych ośrodków buntu, jak Batak, Panagiuriszte czy Bracigowo, nie zostało zniszczone przez Turków. Wykupili je bowiem miejscowi bogacze, składając tureckim dowódcom sowite dary.

Całe miasto warto obejrzeć – niepowtarzalny klimat wąskich, wijących się po zboczach gór uliczek, przy których stoją domy utrzymane w starym, odrodzeniowym stylu, zapada w pamięć na bardzo długo. Warto zwiedzić sieć domów z okresu bułgarskiego odrodzenia narodowego – zostały one zamienione w muzea, z zachowanym wystrojem wnętrz, autentycznymi eksponatami z epoki dającymi wyobrażenie o atmosferze tamtych czasów i upodobaniach artystycznych mieszkańców. Sprzedaż biletów do tych szczególnych muzeów prowadzi biuro na pl. 20 aprił, czynne w godz. 8.00 – 17.30, zimą do 16.30 (cena biletu: 5 lw, dla studentów: 1 lw; wejście tylko do jednego domu: 2 lw). Tam więc należałoby najpierw skierować swe kroki. Ponieważ owe domy są rozrzucone po całym miasteczku (niewielkim, to prawda), spacer od jednego z nich do drugiego to właściwie spacer po zakamarkach Kopriwszticy. Drogę do kolejnych muzeów wskazują opiekujące się nimi kustoszki. Zobaczyć więc tu można wybudowany dla zamożnego kupca dom Oslekowa (1856) o bogatych zdobieniach (rzeźby i malowidła), ul. Gereniłoto 4. Dalej, przy ul. Todor Kableszkow 8, jest dom Kableszkowa (1845), jednego z przywódców tutejszego powstania 1876 r. Należy on bez wątpienia do piękniejszych domów w mieście, wyróżnia się urokliwą fasadą i czarującymi wnętrzami. Dom Lutowa przy ul. Nikoła Bełoweżdow 2, wzniesiony w 1854 r. przez mistrzów z Płowdiwu, był własnością bułgarskiego kupca prowadzącego interesy w Egipcie. Dom Benkowskiego (1831) przy ul. Georgi Benkowski 5 (już po drugiej stronie rzeczki) należał do przywódcy powstania kwietniowego – zebrane wewnątrz materiały i dokumenty przedstawiają postać Benkowskiego; wśród eksponatów jest również niewielkie działo wykonane z pnia czereśni. I wreszcie dom Karawełowa (1810) przy ul.

Hadżi Genczo Paławeew 39, niegdyś własność wybitnego odrodzeniowego pisarza i działacza niepodległościowego Lubena Karawełowa. Składa się z domu mieszkalnego, budynku gospodarczego oraz domku letniego, również udostępnionych do zwiedzania. Interesującym obiektem jest również dom-muzeum Dimcza Debelianowa przy ul. Dimczo Debelianow 6 (między domem Oslekowa a domem Kableszkowa), gdzie Debelianow, wyróżniający się liryk symbolista, żyjący na przełomie XIX i XX w., spędził dzieciństwo. Wiele wierszy Debelianowa  jest szeroko w Bułgarii znanych, w muzeum zaś zgromadzono eksponaty prezentujące życie twórcy aż po jego śmierć w okresie I wojny światowej.

Spacerując uliczkami Kopriwszticy, między poszczególnymi domami-muzeami można odwiedzić także kilka innych ciekawych miejsc, jak np. zbudowaną w 1817 r., pomalowaną na błękitno cerkiew Zaśnięcia Bogurodzicy (Uspenie Bogorodiczno) przy ul. Dimczo Debelianow 26A, w pobliżu domu Debelianowa. Wewnątrz uwagę przykuwają cenny ikonostas (1821), dzieło mistrzów szkoły triawneńskiej, oraz ikony namalowane w latach 1837 – 38 przez artystów odrodzeniowych (m.in. Zachariego Zografa). Opodal cerkwi znajdują się grób Debelianowa i pomnik czekającej na niego matki, napotkamy tu również interesujący zaułek, gdzie ciągną się dawne pracownie rzemieślnicze, które dziś oferują pamiątki turystyczne. W drodze do kolejnej cerkwi, pod wezwaniem św. Mikołaja (Sw. Nikoła), przy ul. Neszo Szabanow 1 (w południowej części miasteczka), mijamy Kałyczow most (1813), na którym rozległy się pierwsze strzały, obwieszczające początek powstania kwietniowego. Z tego też powodu jest on znany także jako most pierwszego strzału. Natomiast samą cerkiew św. Mikołaja (1845) mieszkańcy Kopriwszticy zwą Nową Cerkwią (Nowata cyrkwa). Znajdujące się wewnątrz ikony i rzeźbiony wystrój świątyni są cennymi dziełami z okresu bułgarskiego  odrodzenia narodowego.

W pobliżu domu Lutowa, nad brzegami Topolnicy, przy ul. Hadżi Genczo Paławeew, usytuowana jest Szkoła im. św. św. Cyryla i Metodego, wzniesiona z darów w 1837 r. Budowla, którą cechuje bardzo oryginalna, ładna sylweta, mieściła niegdyś pierwszą w Bułgarii szkołę z systemem klasowym.

Sopot

Z Kopriwszticy najlepiej udać się w dalszą podróż pociągiem. Jadąc, mijamy Klisurę, niewielkie miasteczko, które wsławiło się bohaterską walką podczas powstania 1876 r., po czym zaczynamy oddalać się od gór. Zostawiamy za sobą północne stoki Srednej Gory i wjeżdżamy w dolinę rzeki Striamy. Pierwsze większe osiedle na naszej trasie to Sopot.

Miasteczko leżące w dolinie u południowych stóp Starej Płaniny. W okresie odrodzenia narodowego było dużym ośrodkiem rzemiosła, działały tu liczne warsztaty krawieckie, szmuklerskie i garbarskie. Po odzyskaniu niepodległości tradycje te zostały zachowane: dziś istnieją tu duże zakłady produkujące dywany, gobeliny, kobierce i ozdobne kilimy, także na eksport. Ich budynki można zobaczyć, idąc z dworca kolejowego w kierunku centrum miasta. Sopot słynie również jako miejsce narodzin ojca literatury bułgarskiej, Iwana Wazowa.

Na szczególną uwagę zasługuje tu kilka miejsc. Ponieważ miasteczko jest znane przed wszystkim dlatego, że urodził się w nim klasyk literatury bułgarskiej, Iwan Wazow (1850 – 1921), warto zajrzeć najpierw do muzeum poświęconego jego pamięci. Muzeum Wazowa mieści się w odnowionym w 1935 r. domu, gdzie pisarz urodził się i wychował. W jednym z pokojów urządzono stylizowany salon fryzjerski, w którym znajdują się naturalnej wielkości figury ludzi, przedstawiające pogrążonych w miłej pogawędce przyjaciół. To charakterystyczne postacie epoki odrodzenia, uwiecznione w bardzo znanych w całej Bułgarii opowiadaniach Wazowa: fryzjer hadżi Achił, jego sąsiedzi i znajomi. Obok muzeum otwarto wystawę, prezentującą najważniejsze momenty z życia Wazowa – jest tutaj zbiór zdjęć i dokumentów oraz egzemplarze licznych przekładów jego dzieł na języki całego świata. Muzeum leży w ścisłym centrum miasta, na placu głównym, i czynne jest codziennie. W pobliżu centrum znajduje się także metoh św. Bogurodzicy (Sw. Wywedenie Bogorodiczno), założony w 1665 r. obok XV-wiecznej kaplicy. Spalony w 1877 r. podczas wojny rosyjsko- tureckiej, został później odbudowany. Zachowała się XV-wieczna cerkiew z fragmentami starych fresków i ikonami; jest tu cela mniszki Christiny, która ukrywała Wasyla Lewskiego, jak również cele Hadżiego Rowoama i mniszki Rady Gospożinej, których imiona utrwalił w narodowej epopei bułgarskiej Pod jarzmem Iwan Wazow. Na klasztornym dziedzińcu znajdują się także stara czeszma i zadbany ogród z wijącymi się po rusztowaniach winoroślami. Godne uwagi są ponadto cerkiew św. św. Apostołów Piotra i Pawła (1846) i kilka odrodzeniowych domów.

W odległości ok. 2 km od centrum miasta leży monaster św. Spasa, gdzie w 1858 r. Wasił Iwanow (później Lewski), legendarny bojownik o wolność Bułgarii, zwany także Apostołem Wolności, przyjął święcenia diakonatu,

przybierając imię zakonne Ignatij (Ignacy). Jeśli będziemy mieli szczęście (albo pecha), po drodze do klasztoru wejdziemy w przeganiane po peryferyjnych uliczkach stada owiec, hodowane przez mieszkańców w północnej części miasta. Brak informacji na temat daty powstania monasteru. Dzisiejsze budynki postawiono już po wyzwoleniu, w 1879 r. Odnowiony ostatnio monaster oferuje miejsca noclegowe po 10 – 15 lw. Nieopodal znajduje się dolna stacja wyciągu siodełkowego, którym można wyjechać na wysokość ok. 1600 m n.p.m. w pobliże schroniska

Nezabrawka. Wyciąg zatrzymuje się na stacji pośredniej Pocziwałoto, będącej ze względu na korzystne ukształtowanie terenu ulubionym miejscem lotniarzy i paralotniarzy. Do schroniska można także dojść piechotą od dolnej stacji wyciągu za ok.3 – 3,5 g.

W odległości ok. 5 km na północny zachód, na południowych stokach Starej Płaniny, znajdują się ruiny średniowiecznej bułgarskiej fortecy, zwane Anewsko kale, ok. 850 m n.p.m. Zachowane do dzisiaj, wysokie miejscami na 14 m resztki murów obronnych oraz wież od lat przyciągają uwagę miłośników historii, a zwłaszcza archeologów, których poszukiwania dowiodły, że początki twierdzy sięgają lat 40. XIII w., jej upadek zaś przypada na lata 70. XIV w., okres najazdu tureckiego na Bałkany. Pozostałości twierdzy naukowcy wiążą ze średniowiecznym miastem Kopsis, które było siedzibą despoty Wojsiła, brata cara Smilca (1292 – 98). O istnieniu miasta i twierdzy wspominają bizantyńskie kroniki. Dojście tu piechotą zajmuje ok. 1,5 – 2g.

Z miasteczka można wyruszyć na wspinaczkę na szczyt Lewski (2166 m n.p.m.), pod którym znajduje się schronisko Dobriła (1750 m n.p.m.; 15 miejsc noclegowych). Dojście do schroniska piechotą zajmuje ok. 4 g., ze schroniska na szczyt Lewski dociera się w ok. 1 g.

Karłowo

Z Sopotu bardzo blisko jest do Karłowa – zaledwie 5 km. Odległość tę można pokonać karłowskimi autobusami komunikacji miejskiej, które kursują tędy dość często.

Karłowo - niewielkie miasto ulokowane u podnóża Starej Płaniny, na jednym krańcu słynnej Doliny Róż (na drugim leżyKazanłyk). Nazwy Dolina Róż używa się dla wspólnego określenia Kotlin Karłowskiej i Kazanłyckiej, ze względu na uprawianą tutaj na skalę przemysłową „królową kwiatów”. Karłowo to duży węzeł komunikacyjny – wiodą stąd drogi do Sofii, nad morze przez Kazanłyk, w góry Starej Płaniny oraz na Nizinę Tracką do Płowdiwu; to także rodzinne miasto Wasyla Lewskiego (1837 – 73), faktycznego organizatora ruchu powstańczego i bojownika o wyzwolenie Bułgarii spod pięciowiekowego panowania tureckiego. Jak wskazują źródła historyczne, miasto powstało w XIV w. na miejscu średniowiecznego osiedla Suszica. Niegdyś był to duży ośrodek rzemiosła i handlu, w którym działało 450 sklepów, 18 karczem i sporo składów handlowych. W okresie walk o wyzwolenie Bułgarii wielu mieszkańców Karłowa zostaje zabitych, a samo miasto, jak i sporo innych, po wyzwoleniu podupada.

Zainteresowane wzbudza stara dzielnica miasta, z wielu odnowionymi, kolorowymi domami, które w letnim, mocnym słońcu prezentują się naprawdę pięknie, jak m.in. dom Hadżiwyłkowa (brązowy, niedaleko cerkwi św. Mikołaja) czy dom Zoewa. Dom Koprinarowa (bladozielony, ze zdobnym pismem arabskim na froncie) znajduje się w innej części miasta, dwie przecznice od meczetu. Muzeum Wasyla Lewskiego ulokowane jest w rodzinnym domu konspiratora przy ul. Generał Karcow 57. Dom został gruntownie odrestaurowany w 1937 r. Obok dobudowano salę ekspozycyjną, mieszczącą obrazy i rzeźby poświęcone postaci tego wybitnego powstańca, a także oryginalne przedmioty z epoki. Jest tu również niewielka kapliczka Wszystkich Świętych, gdzie złożono prochy Lewskiego. Cerkiew św. Mikołaja (1847), która kryje grób matki Wasyla Lewskiego, wznosi się przy ul. Wyzrażdane (równoległa do ul. Aleksander Stambolijski). Świątynia została niedawno odnowiona – pomalowano ją na zaskakujący... różowy kolor. Wejście ocienia kolumnada, obok zaś stoi dzwonnica (1890). Naprzeciw cerkwi znajduje się muzeum historyczne, urządzone w budynku starej szkoły (1871), na wprost ul. Wyzrożdenskiej, eksponujące znaleziska z okresu rzymskiego (jest ich stosunkowo niewiele), średniowiecza bułgarskiego oraz bułgarskiego odrodzenia narodowego. Na uwagę zasługuje oddział etnograficzny, gdzie zgromadzono ludowe tkaniny, ozdoby, ceramikę oraz dawne narzędzia rzemieślników. Muzeum można zwiedzać w godz. 8.00 – 12.00, 13.00 – 17.00. Cerkiew św. Bogurodzicy (1859) przy ul. Wasił Lewski 32 wyróżnia się odnowioną, błękitną dzwonnicą (1897). Namalowany w północnej części cerkwi fresk przedstawia moment, gdy Wasyl Lewski przyjmuje święcenia diakonatu, obierając zakonne imię Ignacy. Meczet Kurszum Dżamija (1485) stoi na niewielkim placu, u wylotu ul. Aleksander Stambolijski.

Hisaria

Z Karłowa udajemy się w kierunku Kazanłyku i mimo że wcale nie jest nam po drodze do Hisarii, warto tam odbić choć na jeden dzień, by obejrzeć stare mury średniowiecznego miasta. Trasa wiedzie doliną Striamy między dwoma pasmami Srednej Gory. Zmotoryzowani turyści muszą w miejscowości Michiłci zjechać z międzymiastowej drogi nr 64 i skręcić na zachód, kto zaś podróżuje pociągiem, niestety dość poważnie nadkłada drogi, wjeżdżając głęboko na Nizinę Tracką, a później zawracając w kierunku skłonów Srednej Gory.

Hisaria - starożytny Dioklecjanopol, słynący już od antyku z leczniczych źródeł, uzdrowisko, w którym lekarstwa na

swe choroby szukali cesarze rzymscy, także dziś jest dużym ośrodkiem balneologicznym o międzynarodowej sławie.

Niepowtarzalny charakter nadają Hisarii dość dobrze zachowane wczesnobizantyńskie mury miejskie, dziś otaczające dzielnicę tworzącą rezerwat archeologiczny. Już za czasów rzymskich istniało tu duże uzdrowisko, wykorzystujące miejscowe źródła mineralne, z wieloma pałacami, marmurowymi łaźniami, szerokimi, kamiennymi ulicami i wodociągiem. Nosiło nazwę Augusta. Gorące źródła mineralne o silnych właściwościach leczniczych (choroby żołądka, wątroby, nerek, reumatyzm) ściągały chorych z całego Półwyspu Bałkańskiego, Azji Mniejszej i wysp na Morzu Egejskim. Leczył się tutaj np. rzymski cesarz Septymiusz Sewer (panujący w latach 193 – 211).

Miasto zostało zniszczone przez Gotów w III w. n.e., lecz u schyłku wieku odbudowano je, otaczając długim na ponad 2300 m murem obronnym z wieloma basztami i czterema bramami wjazdowymi oraz zmieniając jego nazwę na Dioklecjanopol. Miasto rozkwita pod panowanie bizantyńskim (V – VI w.), kiedy zwano je już Sewastopolis. Późniejsza, słowiańska nazwa nawiązująca do tutejszychgorących źródeł brzmiała Toplica. Zniszczone podczas najazdu tureckiego w 2. poł. XIV w., miasto podniosło się jednak, by już w XVII stuleciu na nowo stać się dużym uzdrowiskiem, cenionym tym razem przez tureckich wielmożów. Dziś jest to popularny w Bułgarii kurort z wieloma sanatoriami, a także znaczny ośrodek turystyki. W Bułgarii używane są zamiennie dwie wersje nazwy miasta: Hisar

i Hisaria (Хисар, Хисаря).

Bez wątpienia największą atrakcją Hisarii są dość dobrze zachowane mury obronne, które okalały istniejące tu niegdyś rzymskie miasto. Ich grubość wynosi ok. 2,5 – 3 m, natomiast wysokość sięga w niektórych miejscach do 10 m. Ich obronność podnosiły 43 czworokątne wieże, których część fragmentarycznie przetrwała do dzisiaj. Do miasta wjeżdżało się przez cztery bramy. Główna brama umiejscowiona była na ścianie południowej, której pozostałości noszą dziś nazwę – ze względu na charakterystyczny kształt – Wielbłądy (bułg. Kamilite). Przechadzając się wzdłuż murów starego miasta po uroczym, pełnym zieleni parku, natknąć się można na resztki rzymskich budowli: amfiteatru, bazylik, budowli mieszkalnych, koszar (w pobliżu bramy Kamilite). Poza murami miasta znajduje się dobrze zachowany rzymski grobowiec rodzinny z IV w., składający się z zasklepionego korytarzyka, schodków oraz izby grobowej. Ściany grobowca i korytarzyk ozdobione są barwnymi freskami, natomiast podłogę zaściela czterokolorowa mozaika. Do grobowca prowadzi najpierw asfaltowa ścieżka, zaczynająca się z prawej strony po wyjściu z bramy Kamilite, a potem krótka dróżka wiodąca przez lasek. Obiekt można zwiedzać tylko w grupach po uprzednim zgłoszeniu w muzeum archeologicznym. W muzeum archeologicznym przy ul. Aleksander Stambolijski 8 (równoległa do ul. Iwan Wazow) zobaczymy rekonstrukcje antycznych świątyń, których ruiny znajdują się w granicach Starego Miasta, przyjrzymy się z bliska wielu zgromadzonym tutaj starożytnym detalom architektonicznym, statuetkom itp., dowiemy się o wielkim kulcie, jakim w starożytności darzono tutaj bóstwa związane ze zdrowiem i higieną – Asklepiosa (boga sztuki lekarskiej, syna Apollina), Hygieję (personifikację zdrowia, córkę Asklepiosa) oraz Telesfora (bóstwo rekonwalescencji, będące towarzyszem Asklepiosa). Bilet uprawnia także do zwiedzenia oddziału etnograficznego w drugim budynku, gdzie eksponowane są m.in. bardzo ciekawe maski kukerów, ludowych przebierańców, których występy na żywo można podziwiać np. podczas dorocznego festiwalu w Perniku. Cerkiew św. Pantelejmona przy ul. Augusta 4 (wystarczy przejść ul. Christo Botew i kierować się dalej ul. Augusta) jest stosunkowo nowa, niedawno odrestaurowana, ze ścianami świeżo pokrytymi freskami o bardzo żywych, jasnych kolorach, z zamieszczonymi poniżej nazwiskami fundatorów. Cerkiew św. Dymitra znajduje się w północnej części miasta, będącej niegdyś odrębną wioską Werigowo. To właśnie tutaj rozległy się pierwsze strzały, obwieszczające w tych okolicach wybuch powstania kwietniowego. Cerkiew św. Bogurodzicy, ulokowana na drugim (północno- wschodnim) krańcu miasta, jest typowym budynkiem świątyni z okresu odrodzenia narodowego. Spis hisarskich świątyń dopełnia meczet, stojący wewnątrz murów starego miasta, niedaleko cerkwi św. Pantelejmona.

BOROWEC znajduje się 70 km od Sofii, na idealnej wysokości 1 300 m n.p.m. i ma średnie temperatury roczne 5,5^oC. Czyste, górskie powietrze jest przepełnione aromatem świerku, dziko rosnących kwiatów i ziół. W rejonie tym jest wiele kryształowo czystych potoków górskich i rozległych polan porośniętych grzybami i poziomkami. 17 alpejskich tras narciarskich o łącznej długości 35 km jest wykorzystywanych do uprawiania biegów, biathlonu, skoków i snow- boardu. A oto kategoria tras: 14 "czerwonych" – do organizacji zawodów i dla zaawansowanych narciarzy; 1 "czarna" – o wysokim stopniu trudności; 2 "niebieskie" dla początkujących.

BŁAGOEWGRAD został założony w miejscu istnienia starodawnej osady trackiej Skaptopara. Dziś jest to ważny ośrodek administracyjny, kulturalny i handlowy. W starej dzielnicy Warosza można obejrzeć zabytkowe budynki z okresu bułgarskiego Odrodzenia, a w Muzeum znajduje się wiele eksponatów związanych z rozwojem miasta. W pobliżu Błagoewgradu jest rezerwat przyrody “Parangalica”. Większa część jego terytorium jest porośnięta świerkami o średnim wieku drzew 200 lat, niektóre sięgają 350 lat. Został on włączony przez UNESCO do wykazu rezerwatów biosfery.

BANSKO leży u podnóża łańcucha górskiego Piryn, w okolicach Parku Narodowego "Piryn", włączonego do spisu światowych zabytków przyrody. Umocnione budowle z kamienia zaczęły powstawać tu w pocz. bułgarskiego Odrodzenia. W końcu XVII w. Pojawiają się domy dwupiętrowe wciąż jeszcze związane ze średniowiecznymi tradycjami budowlanymi. Najbardziej znana jest Sirlesztowa kyszta i Weljanowa kyszta – domy bogatych obywateli. W Bansku znajduje się największa cerkiew w regionie Pirynu – „św. Trójcy”. Miejscowość ta jest jednym z najpopularniejszych miejsc wypoczynku. Pokrywa śnieżna jest tu od grudnia do maja. Łączna długość tras zjazdowych wynosi ponad 1500 m, jest też wiele wyciągów i innych urządzeń dla narciarzy.

SANDANSKI znajduje się w dolinie rzeki Sandanska Bistrica. Miejscowość ta jest znanym nie tylko w Bułgarii uzdrowiskiem klimatycznym i balneologicznym, specjalizującym się w leczeniu chorób płuc oraz zwyrodnieniowych zmian stawów.

MELNIK jest położony w zachodniej części górskiego regionu Piryn. W XVII-XVIII w. produkcja tytoniu i mocnego wina melnickiego przekształca miasto w kwitnące centrum gospodarcze i handlowe. Domy bogatych obywateli z tamtych czasów – Kordopulowa, Paszowa i Cincarowa kyszta – są wspaniałymi przykładami tamtejszego budownictwa. Cerkiew „Św. Nikołaj Czudotworec” (1756) jest największą z pięciu chramów utrzymanych w stylu bułgarskiego Odrodzenia, znajdujących się w tym mieście. Okolice Melnika są znane turystom z charakterystycznych, unikalnych tworów przyrody – piramid ziemnych o fantastycznych, bajecznych kształtach i formach, przypominających stogi siana, egipskie piramidy, chramy gotyckie, wieże meczetów, starodawne mury obronne, obeliski, wysokie iglice, czy gigantyczne grzyby. W odległości 6 km na północny-wschód od Melnika znajduje się monaster Rożenski. Był on wzniesiony przez autokratycznego władcę Melnika – despota Sława – w XIII w. Znana jest przepiękna cerkiewka klasztorna ozdobiona bogatymi ornamentami rzeźbionymi w drewnie – szczególnie piękne są ikonostas (carskie wrota) i analoj (pulpit na cerkiewne księgi lub ikony).

PETRICZ to miasto leżące u podnórzy gór Bełasica. Jest tu ośrodek uzdrowiskowy wykorzystujący wody mineralne ze źródeł rupczeńskich. Rupi to mały region w południowo-wschodniej części okręgu błagoewgradskiego, położony w odl. 10-12 km na północny-wschód od Petricza, na prawym brzegu rz. Strumy. Panuje tu wspaniały klimat sprzyjający leczeniu chorób układu oddechowego, szczególnie astmy, jak i alergii. Petricz jest znany z tego, że tutaj działała, zmarła i jest pochowana sławna bułgarska prorokini – Baba Wanga. W pobliżu miasta znajduje się cerkiew „św. Petka Byłgarska” wzniesiona przez samą Wangę w 1992 r. Odtąd to jest miejsce kultu i szeroko znana atrakcja turystyczna. Ciekawym zabytkiem są też ruiny starej twierdzy, zwanej „Samuiłowska krepost”, oddalone o 15 km od Petricza.

Pirdop i Złatica

Podróż zaczynamy w Sofii, skąd bardzo łatwo się dostać do niemal wszystkich miejsc w Bułgarii. Opuściwszy stolicę, przejedziemy przez kilkanaście wsi, by dotrzeć na lesiste

wzniesienie Gyłybec, stanowiące przejście między Sredną Gorą a Starą Płaniną. Z najwyższego punktu wzniesienia rozciąga się wspaniała panorama rozległej Kotliny Złaticko-Pirdopskiej, w której ulokowały się liczne miasteczka i wsie. Widok ten ominie podróżujących koleją, ponieważ tutaj właśnie pociąg wjeżdża do liczącego 3200 m tunelu. Po przejechaniu 77 km od Sofii osiągamy Złaticę.

PIRDOP (Пирдоп) I ZŁATICA (Златица) 

Dwa bliźniacze miasteczka, oddalone od siebie o zaledwie 3 – 4 km. Zresztą w latach 1978 – 90 sztucznie połączono je w jedno miasto Srednogorie. Leżą w Kotlinie Złaticko-Pirdopskiej, wspólnie dzieląc dni chwały i upadku. Pirdop słynie z produkcji dywanów oraz niezłych serów i bryndzy. Na uwagę zasługują tu zabytkowe domy o ciekawej architekturze, a w miejscowej cerkwi – ikonostas z 1819 r., jeden z najcenniejszych w Bułgarii. W miejscu, gdzie dziś znajduje się Złatica, w IV n.e. istniało miasto znane jako Ulpia Aurea – nazwa ta nasuwa przypuszczenia, iż założył je w II w. cesarz Trajan (którego pełnie imię brzmi Ulpiusz Trajan). W pobliżu w 1443 r. Zwycięską bitwę z siłami tureckimi stoczyły wojska króla Władysława Warneńczyka, którego wspierali węgierski wojewoda Jan Hunyady oraz książę serbski Jerzy Branković. W okresie niewoli tureckiej Złaticę zamieszkiwali głównie Turcy, którzy w znacznej części wyjechali, gdy Bułgaria odzyskała niezależność. Jako ciekawostkę można podać, że po wyzwoleniu w 1878 r. Złatica była obok Sofii, Tyrnowai Płowdiwu wskazywana jako potencjalna nowa stolica Bułgarii. Nazwa miasteczka jest związana z wydobywanym tutaj w średniowieczu złotem. Zarówno Złatica, jak i Pirdop są znakomitym punktem wyjścia dla turystyki w Górach Złaticko-Pirdopskich (Złatiszko-Pirdopska Płanina).

W Złaticy warto obejrzeć stare domy z okresu odrodzenia narodowego – Sokołowata kyszta i Bojanowata kyszta. Interesująca jest również wieża zegarowa (1777), zbudowana z bloków kamiennych, wysoka na 16,7 m. Zegar wybija każdą pełną godzinę.

W Pirdopie zwiedzić należy cerkiew Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny (1819), z drewnianym, rzeźbionym ikonostasem, ciekawymi i cennymi ikonami oraz dom-muzeum Łukanow, ul. Sławci 17.

SOFIA - Sofia jest największym miastem bułgarskim. Jest to stolica Bułgarii, znana w dawnych wiekach pod nazwami Ulpia Serdika i Sredec. Sofia jest położona w południowej części szerokiej doliny, otoczonej górami. Witosza, Ljulin, Płana, Łozen płanina są prawie okolicami miasta. W dolinie tej jest wiele zimnych i gorących źródeł wód mineralnych – Kniażewo, Gorna Bania, Bankja, Owcza Kupel. Umiarkowane temperatury, kontynentalny klimat, bogata roślinność, naturalna osłona gór, źródła mineralne, powodują, iż miejsce to było uważane za świetne do zasiedlenia jeszcze przed 8 000 lat. Miasto pojawiło się koło źródła wody leczniczej, które obecnie znajduje się w centrum stolicy. Przed dwoma tysiącami lat miasto było stolicą prowincji rzymskiej, jedynej, oprócz Rzymu, w której bito ponad sto różnych monet. O Sofii z zachwytem wyraził się przed wiekami cesarz Konstantyn I Wielki: “Serdika – to jest mój Rzym”.

Dzisiejsza nazwa miasta pochodzi z XIV w. i wywodzi się od cerkwi pod wezwaniem “Św. Sofii”. Obecnie stolica Bułgarii ma 1 480 000 mieszkańców. Na jej terytorium znajduje się wiele ważnych instytucji o państwowym znaczeniu – kulturalnych, oświatowych, administracyjnych, turystycznych, leczniczych i in. W odległości 8 km od Sofii znajduje się góra Witosza, z bogatą infrastrukturą do sportów i turystyki letniej i zimowej. W kierunku zachodnim, w odl. 17 km jest położone uzdrowisko balneologiczne Bankja. Jest ono znane w Europie ze wspaniałych warunków leczenia chorób serca i układu kostnego.

Region z miastem Widin obejmuje północno-zachodnią część Bułgarii. Ma on piękną przyrodę i bogatą przeszłość. Widin jest centrum administracyjnym i portem na Dunaju. Jest bogaty w zabytki, a Naddunajski Park Miejski i wiele ośrodków wypoczynkowych w okolicach, stwarzają wspaniałe warunki do wypoczynku rybołówstwa i polowań.

Widin, pierwsze większe miasto bułgarskie nad Dunajem poniżej Żelaznej Bramy (także Żelazne Wrota; przełom Dunaju w najwęższym miejscu: 150 m szerokości i 130 km długości, pomiędzy Karpatami i Dunajem; po turecku Demir Kapu, rumuńsku Portile de Fier, po bułgarsku Dżerdap), funkcjonuje jako wygodny punkt komunikacyjny z Calafatu w Rumunii, po drugiej stronie granicznej rzeki.
Na miejscu celtyckiej osady Dunonia (III w. p.n.e.) Rzymianie zbudowali obóz warowny, który nazwali Bononia. Miała zapewnić kontrolę nad przejściem przez Dunaj. W III w. n.e. zbudowali twierdzę i wkrótce powstała osada. W 1003 r. wpadli tu Bizantyjczycy. W XII-XIV w. miasto o nazwie Bdin (wówczas otoczone podwójnym pierścieniem murów z dziesięcioma basztami) jest stolicą księstwa, a po oderwaniu go od carstwa bułgarskiego zostaje stolicą Carstwa Widinskiego. Miasto było silnym północno-zachodnim bastionem i liczącym się ośrodkiem handlowym Drugiego Państwa Bułgarskiego.

W 1371 r., gdy pozycja Bułgarii ulegała załamaniu wobec potęgi tureckiej, Iwan Stracimir, przyrodni brat cara Iwana Sziszmana, ogłosił ten region niezależnym Królestwem Widinu, a siebie jego władcą.

Zdobycie miasta przez Turków w 1396 r. zakończyło podbój Bułgarii. Turcy zbudowali wokół miasta długi mur obronny, którego liczne bramy przetrwały do czasów obecnych. Do XVI w. Widin było największym miastem w Bułgarii. Gdy wpływy tureckie osłabły, miejscowy pasza Osman Pazwantogłu, reformator religijny islamu, ogłosił niezależność swojego okręgu od sułtana (1792-1807). Na znak nieposłuszeństwa zerwał z wieży minaretu półksiężyc i umieścił tam serce (jest do dziś). W 1878 r., dzięki armii rumuńskiej, Widin powrócił do Bułgarii. Serbskie próby przejęcia miasta w 1885 r. nie powiodły się.

W parku, nad brzegiem rzeki, pomiędzy centrum miasta a twierdzą, znajduje się XVIII-wieczny Pazwantogłu Dżamija i biblioteka ze zbiorami o tematyce religijnej. W bliskim sąsiedztwie stoją też XVII-wieczna cerkiew św. Petki oraz zbudowana w XII wieku (odbudowana w XVII w.) cerkiew św. Pantelejmona. Pierwsza z wymienionych cerkwi w ciągu lat zapadła się poniżej poziomu gruntu. Obie zostały ozdobione malowidłami ściennymi w II poł. XVII w.

Głównym punktem zwiedzania Widinu jest twierdza Baba Wida w północnej części parku, nad samą rzeką. Twierdzę zbudowali Bułgarzy (w okresie od X do XIV w.) na ruinach rzymskiej Bononii. W XVII w. Turcy przebudowali fortecę, a a polscy inżynierowie tak mocno obwarowali miasto od strony lądu i wody, że później Rumuni (w wojnie rosyjsko-tureckiej) z wielkim trudem Widyn zdobywali. Dzisiaj jest to najlepiej zachowana w Bułgarii, wczesnośredniowieczna kamienna budowla obronna.

Twierdza "Baba Wida" to najciekawszy obiekt zabytkowy Widinu. Fundamenty zamku średniowiecznego zostały położone w X w. na pozostałościach starej wieży rzymskiej. Forteca broniła miasta w Średniowieczu a jej budowa została zakończona w XIV w. za panowania Iwana Stracimira. "Baba Wida" to najlepiej zachowany zabytek tego typu w Bułgarii. W dzisiejszych czasach budowla obejmuje powierzchnię 5 dekarów. Składa się z dwu murów obronnych, między którymi znajduje się podwórzec zewnętrzny. Powierzchnia ogrodzona przez ściany wewnętrzne jest zabudowana przylegającymi do nich, pokrytymi sklepieniami pomieszczeniami. W twierdzy jest stała wystawa muzealna oraz scena teatralna. Meczet Osmana Pazwantogłu wraz z biblioteką i szkołą został wzniesiony przez tego tureckiego władcę w końcu XVII i pocz. XVIII w. Meczet jest masywnym budynkiem z kamienia o orientalnej architekturze. Sala modlitwy jest obszerna, wyposażona w lekkie, rzeźbione meble i piękną rozetę na suficie. Balkon dla kobiet nie jest oddzielony kratą. Minaret ma prostą, oszczędną w detalach, formę.
Pazwantogłu nie uznawał zwierzchnictwa sułtana. Napis nad wejściem głosi, że meczet jest poświęcony pamięci jego ojca, który został zabity z rozkazu sułtana w Widinie.
Budynek biblioteki jest z kamienia, z pokrytą blachą kopułą i małym gankiem w formie baldachimu. Większość zbiorów to wyjątkowo cenne księgi z dziedziny literatury, historii, medycyny i prawa w języku tureckim i francuskim. Na terenie nieistniejącego dziś meczetu "Mustafa Paszy" znajduje się grobowiec Osmana Pazwantogłu – zdobiony motywami arabeski sarkofag z marmuru.

Kuła – Rzymska twierdza "Kastra Martis" dała nazwę pobliskiemu miastu Kuła (kuła znaczy wieża). Na terenach tych istniała osada Traków jeszcze w I tysiącleciu p.n.e. W czasach panowania rzymskiego i wczesnobizantyjskiego, (I – IV w.) w ówczesnej prowincji Dacji zostało wzniesionych wiele umocnień w ważnych strategicznie miejscach.
Jedną z takich budowli jest Kastra Martis ( Twierdze Marsowe). Służyła obronie staropłaninskiej przełęczy i przebiegającego tam ważnego szlaku, łączącego Bononię (dzisiejszy Widin) z Singidunum (Belgrad) od IV do VI w. Została zburzona przez Awarów, a następnie częściowo odbudowana i wykorzystywana w XIII – XIV w. w obronie feudalnego Carstwa Widinskiego.

Tereny twierdzy znajdują się na stromym zboczu nad rzeką Wojniszką, w centrum obecnego miasta Kuła. W pobliżu znajdują się zbiory muzealne: naczynia gliniane, marmurowe kolumny i posążek boginii Wenus z wcześniejszego okresu, oraz wiele narzędzi pracy, lamp z gliny, monet oraz grotów strzał i kopii.

Montana (55 000 mieszk.) jest oddalona od Sofii o 113 km., nad rzeką Ogostą. Początkowo miasto było rzymską silnie umocnioną osadą "Casta ad Montanesjum". W III w. była to najważniejsza osada prowincji Dacji. W czasach niewoli tureckiej było znane pod nazwą "Kutłowica" w roku 1575. W 1891 r. otrzymało prawa miejskie. Odbywał się tu znany w całej okolicy targ. W 1945 r. miasto otrzymało imię Michajłowgrad, a od 1993 r. – nazywa się Montana.

Muzeum Historyczne w Montanie było wzniesione w 1915 r. Archiwum miejskie zawiera dokumenty ze wszystkich sfer życia miasta, a Galeria Malarstwa im. Kiriła Petrowa jest jedną z najbogatszych w Bułgarii. Fortyfikacje z czasów antycznych znajdują się na wzgórzach na południowym zachodzie od miasta. Odnaleziono tu bramę z wieżą z IV tysiąclecia p.n.e., budynki koszar, bazylikę i fundamenty z epoki rzymskiej, siedziby z epok kamienia I miedzi, a także słowianskie pomieszczenia i świątynie.
Pierwsza osada na tej strategicznie ważnej wyżynie została założona przez Traków. Była ona otoczona umocnieniami, które miały przynajmniej 1 m. grubości - do dziś zachowały się w tej formie – i pochodzącymi z epoki wczesnego żelaza. Znaczenie osady zostało docenione przez Rzymian i w l. 160-161 otrzymała ona prawa miejskie. Nazwa Montana pojawiła się w napisach z II w. Rozwój gospodarczy i kulturalny miasta został przerwany w III w. przez Gotów. Aby uniknąć następnych napadów rozpoczęto budowę nowych umocnień – drugiego muru obronnego. Twierdza została zniszczona w VI – VII w.

Zalew Montana znajduje się na południe od miasta – jest to wspaniałe miejsce do wypoczynku, uprawiania sportu, turystyki wodnej i rybołówstwa. W okolicy jest wiele ośrodków wypoczynkowych i lokali gastronomicznych.

Kuchnia bułgarska W wielu potrawach tradycyjnej kuchni bułgarskiej widoczne są wpływy kuchni tureckiej, greckiej a nawet niemieckiej. Przyrządzane dania są zazwyczaj dosyć ostre i królują w nich głównie warzywa. Do wielu potraw obficie dodawany jest czosnek i ostra papryka. Często w przygotowaniu potraw wykorzystuje się jogurt, sery i mleko. Posiłki odgrywają bardzo ważną rolę w życiu Bułgarów i niejednokrotnie spożywane są w większym gronie. Obiad lub kolacja może okazać się prawdziwą uczta biesiadną. Przed posiłkiem podaje się czasem sałatkę szopską i mały kieliszek rakiji. Pierwszym daniem obiadowym jest zazwyczaj czorba (zawiesista zupa), po której podawane jest mandża (danie główne). Do obiadu Bułgarzy piją zazwyczaj wino. Po obiedzie podawany jest deser, przeważnie bardzo słodkie nasączane syropem ciasto (bakława, kadaif, triguna).

 Sałatka szopska – sałatka sporządzana z pomidorów, ogórków, słodkiej i ostrej papryki, sera feta, natki pietruszki, z dodatkiem oliwy, octu i przypraw.

 Ljutika – marynowane ostre papryczki, nadziewane siekanym czosnkiem i natką pietruszki, podawane ze świeżymi pomidorami, ogórkami i cebulą.

 Bob czorba – smaczna zupa z białej fasoli i warzyw, z tradycyjną zasmażką, podawana z drobno posikanym dżodżen.

 Kwaśna czorba – kwaśna i pikantna zupa przygotowywana na wywarze z baraniny.

 Tarator – doskonały chłodnik z ogórków i jogurtu, z dodatkiem czosnku i orzechów włoskich.

 Trienica – zupa przyrządzana na skoku z kiszonej kapusty z mącznymi kluseczkami zasmażanymi z cebulą i papryką.

 Kartofena mandża – potrawa z gotowanych ziemniaków i cebuli, przyprawiona papryką i miętą.

 Czuszka bjurek – smażona papryka z nadzieniem z sera feta i jajek.

 Gjuwecz z mięsem – zapiekane danie z duszonego mięsa i warzyw.

 Musaka – danie przygotowane z duszonego mięsa mielonego i warzyw, zapiekane z sosem przygotowanym z mleka i jajek.

 Sirenki – ciasto z nadzieniem z sera feta, po upieczeniu krojone w kwadraty i podawane na ciepło.

 Pileszka kawarma – mięso z kurczaka w sosie przyprawionym mieloną papryką i czubricą.

Bakława – pokrojone w romby i obficie nasączone syropem ciasto z nadzieniem z orzechów.

Rewane – pieczone i nasączane syropem ciasto. Kozunak – ciasto drożdżowe z rodzynkami i migdałami, zazwyczaj posypane cukrem pudrem.

Trasa przez Rumunii

Krótszą i wygodniejszą Polecamy !!!

Przez Słowację, Węgry - przejście graniczne Artand/Bors, Rumunię - Oradea, Cluj Napokca, Brasov, Ploesti - przejście graniczne Giurgiu/Ruse, Bułgaria - Varna, Burgas.
Długość trasy: Warszawa - Varna/Burgas - 1500 - 1600 km

Trasa przez Serbię

Dłuższa i droższa

Przez Słowację, Węgry - przejście graniczne Roszke/Horgas, Serbia w kierunku Belgrad, Nis, Gradina/Kalotino, Bułgaria, Sofia i dalej w kierunku Varna lub Burgas
Długość trasy: Warszawa - Varna/Burgas - 1700 - 1800 km

Noclegi tranzytowe:

Noclegi tranzytowe: polecamy sprawdzonych moteli na Węgrzech i w Rumunii. Pokój 2-3 osobowy na Węgrzech kosztuje ok. 40 euro, w Rumunii ok 20 euro. /dobre motele, pokoje z łazienkami/

Polecamy noclegi tranzytowe:

Węgry:
· Miejscowość Berrettyyoujfalu - Motel "Katalin"

· Miejscowość Mako - "Fenyo Panzio"

Rumunia:
· 50 km za Devą - Motel "Lutsch 2000"

· 15 km za Sebes - Motel "Comfort"

Ważne wskazówki:

Drogi główne w Słowacji, Węgrzech, Rumunii, Serbii i Bułgarii są w dobrym stanie. Nawierzchnie pozbawione są dziur i kolein (wyjątki to rumuńska Deva, obwodnica Bukaresztu i bułgarskie Ruse). Gorsze oznakowanie dróg występuje w Rumunii - brak powtarzających się tablic informacyjnych. Na autostradzie z Pitesti do Bukaresztu niejasny dla obcokrajowców drogowskaz na stołeczną obwodnicę, która prowadzi do przejścia granicznego w Giurgiu.

Zjazd na obwodnicę Bukaresztu przysporzył kłopotów wielu kierowcom. Powodem jest oznakowanie w języku rumuńskim. Proponujemy jechać wg następujących wskazówek:

W odległości kilku kilometrów od Bukaresztu po prawej strony autostrady znajduje się dobrze widoczny budynek hipermarketu "Carrefour". Kiedy nasze auto znajdzie się na wysokości hipermarketu należy zredukować prędkość. Po przejechaniu kilkuset metrów, tuż przed wiaduktem kierujemy się w prawo zgodnie z drogowskazem "Bucuresti centuria". Droga prowadzi nas ok. 200 m wzdłuż wiaduktu. W ten sposób dojeżdżamy do dwupasmowej obwodnicy.

Kierujemy się w prawo (drogowskaz "Alexandria"). Po przejechaniu ok. 15 km widać następny drogowskaz - "Giurgiu 55" kierujący znowu prawo, tym razem do szosy w kierunku granicy z Bułgarią. Po dojechaniu do niej należy skręcić w prawo. Stąd od Giurgiu - zgodnie z informacją na drogowskazie - dzieli nas 55 km.Opłaty pobierane przy granicach:

Jadąc do Bułgarii:

Polska - Słowacja:150 koron ok. 18 zl za 10 dni

Słowacja - Węgry: brak opłat

Przejście Graniczne Rumunia – Bułgaria

Giurgiu (Rumunia) – Ruse (Bułgaria) –

Jedno z największych przejść granicznych RO-BG. Oba miasta łączy most o długości ponad 1 km

Rumunia/Giurgiu:
- za winieta – cena zależy od rodzaju pojazdu czasu pobytu i kategorii emisji spalin, (patrz tabelą poniżej)

- za przejazd mostem 6 Euro

- za ekologia 365 000 stare lei lub 36,50 nowe lei = około 10 Euro

- za tranzyt 450 000 stare lei lub 45 nowe lei = około 13 Euro

Bułgaria/Ruse:
- winieta ważna na tydzień – 6 Euro, ważna na 30 dni (miesiąc) - 10 Euro

- ekologia 2 Euro

W sumie – około 38 Euro

Wracając do Polski:

Bułgaria/Ruse:
- most 6 Euro

Rumunia/Giurgiu
- za winieta – cena zależy od rodzaju pojazdu czasu pobytu i kategorii emisji spalin, (patrz tabelą poniżej)

tranzyt 415 000 stare lei lub 41,5 nowe lei = około 11 Euro

W sumie – około 18 Euro

Ceny winietek w Rumunii

wjeżdżając na teren Rumunii winien wykupić winietkę (rovinieta). Winietki dostępne są w urzędach pocztowych i na stacjach paliwowych koncernu Petrom. Cena winietki, w Euro, zależy od rodzaju pojazdu, czasu pobytu i kategorii emisji spalin:

rodzaj pojazdu czas pobytu kategoria emisji spalin

Euro 0 / Euro I / Euro II+

sam. osobowy 1 dzień 0,60 / 0,60 / 0,60

7 dni 3,00 / 2,40 / 1,80

30 dni 6,00 / 4,80 / 3,60

6 miesięcy 15,00 / 12,00 / 9,00

12 miesięcy 24,00 / 21,00 / 16,80

mikrobus 12 miesięcy 216,00 / 210,00 / 204,00

autokar 12 miesięcy 510,00 / 450,00 / 390,00

furgonetka do 3,5t 12 miesięcy 90,00 / 78,00 / 60,00

Pojazdy do przewozu towarów powyżej 3,5 tony opłacają taksę w zależności od ciężaru pojazdu, ilości osi, kategorii emisji spalin i czasu pobytu

Wymagane dokumenty na granicach:

1. paszport

2. prawo jazdy(polskie lub międzynarodowe)

3. dowód rejestracyjny samochodu,

4. zielona karta,

5. pieniądze na opłaty

6. BARDZO WAŻNE - zachować faktury za wszelkie opłaty płacone na granicach.

Stacje paliw po drodze:

· Shell - bez zastrzeżeń, dosyć dużo, akceptują kartę Visa Electron - trzeba wpisać swój PIN. PIN konieczny także przy kartach kredytowych !!

· LPG rozsiane co 200-300 km

· Petrom - rumuńska stacja paliw, przed lub za każdym większym miastem, przy granicy. Płatności: gotówką lub kartą.

· OMV – Austriacka sieć stacji paliwowych działająca na teritorium Słowacji, Węgry, Rumunii i Bułgarii akceptują kartę Visa Electron - trzeba wpisać swój PIN. PIN konieczny także przy kartach kredytowych, na każdej stacji jest sklep, restauracja lub barek i bezpłatne WC.

Wykroczenia drogowe.

Dopuszczalna zawartość alkoholu we krwi wynosi w Rumunii 0. Niewielkie przekroczenie zawartość alkoholu w krwi jest traktowane bardzo rygorystycznie.
Mandaty za wykroczenia drogowe:

- jazda bez pasów - od 10 nowe lei = około 3 Euro

- jazda z rozmową przez gsm - od 50 do 100 nowe lei = od 15 do 30 Euro

- nadmierne przekroczenie prędkości - - od 10 do 30 nowe lei = od 3 do 9 Euro

- nieprawidłowe parkowanie - od 20 do 50 nowe lei = od 6 do 15 Euro

- wymuszenie pierwszeństwa przejazdu - od 20 do 40 nowe lei = od 6 do 12 Euro

KLIMAT

Temperatury	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X
średnia temperatura powietrza	15°C	21°C	26°C	29°C	29°C	24°C	20°C
średnia temperatura wody	10°C	16°C	19°C	22°C	23°C	24°C	18°C
ilość godzin słonecznych dziennie	6	8	10	11	11	9	7

WALUTA  I  PRZYKŁADY  CEN

Walutą bułgarską jest lew BGN. 1 BGN = 2,15 PLN (stan w na dzień 15.02.2005). Bankomatów jest coraz więcej, międzynarodowe karty płatnicze są akceptowane przez duże sklepy i hotele. Dozwolony jest wwóz i wywóz nieograniczonej kwoty dewiz. Wwóz waluty lokalnej jest dozwolony do kwoty 5000 BGN, w przypadku wyższej kwoty wymagana jest deklaracja.

100 BGL = 45,15 USD

1 USD = 1,6 BGN

 1 BGN = 2,15 PLN

 1 PLN = 0,46 BGN

Ile włożyć do portfela - wydatki zależą oczywiście od długości pobytu i indywidualnych potrzeb turysty, radzimy jednak przeznaczyć nie mniej niż 200 euro na tygodniowy pobyt. Jeżeli decydują się Państwo na hotel z wyżywieniem kwota ta może być mniejsza o około 100 euro. Prosimy jednak pamiętać, że dodatkowo należy być przygotowanym na ewentualne pokrycie kosztów leczenia do wysokoćci 50 USD, które ubezpieczalnia zwraca po powrocie z wakacji. Radzimy zapoznać się też z cenami wycieczek fakultatywnych i doliczyć do kwoty przeznaczonej na drobne wydatki odpowiednią ilość pieniędzy.

Przykładowe ceny

Benzyna bezołowiowa	1,70 lewa
Diesel	1,2 lewa
Tani obiad	od 6-15 złotych
Woda (1l)	1,5 złotego
Kawa	1-4 złotych
Piwo (0,5l)	3 - 5 złotego

TRANSPORT  I  DOJAZD 

Prędkość maksymalna w Bułgarii wynosi 50 km/h w terenie zabudowanym i 90 km/h poza nim. Na autostradach prędkość ograniczona jest do 120 km/h. W miastach często spotyka się strefy krótkiego postoju od 30 minut do 1 godziny. Kwit parkingowy do nabycia u dozorcy lub w kiosku. Dopuszczalna zawartość alkoholu we krwi to 0,5 promila. W dużych miastach często spotykane są parkingi chronione gdzie za niewielką opłatę można zostawić samochodów. W dużych kurortach kradzieże lub włamania są zjawiskiem bardzo rzadkim, jednak w dużych miastach zalecamy naszym klientom podróżującym własnym samochodem o zabezpieczanie pojazdu co najmniej jednym dodatkowym zabezpieczeniem takim jak system alarmowy, immobilaizer, blokada skrzyni biegów lub kierownicy itp. W przeciwnym wypadku nie zalecamy zostawianie samochodu na ulicy bez opieki.

ZASADY  RUCHU  DROGOWOWEGO

Prędkość maksymalna wynosi 50 km/h w terenie zabudowanym i 90 km/h poza nim. Na autostradach prędkość ograniczona jest do 120 km/h. W miastach często spotyka się strefy krótkiego postoju od 30 minut do 1 godziny. Kwit parkingowy do nabycia u dozorcy lub w kiosku. Dopuszczalna zawartość alkoholu we krwi to 0,5 promila.BANKI  I  SKLEPY

Banki czynne są od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00 - 17.00. W rejonach turystycznych wiele kantorów wymiany walut jest czynnych do późnych godzin wieczornych, a nawet całą dobę.

Sklepy w miastach otwarte są w godzinach 9.00 - 19.00, a w kurortach nawet do późnych wieczornych godzin. 

 ZAKUPY 

Barwne wystawy sklepów i straganów przyciągają wzrok niezwykłymi strojami ludowymi. Można tu kupić piękne haftowane bluzki, sukienki, serwetki, kobierce, obrusy, a nawet pościel. Można zadowolić się mniejszą pamiątką. Na każdym kroku spotyka się mini wydanie folkloru bułgarskiego - bogato ustrojone lalki. Swoją kulturę Bułgarzy promują sprzedając płyty CD z nagraniami ludowymi, wyroby garncarskie i wyroby kowalstwa artystycznego w metalu i miedzi. Jest też spory wybór dzieł jubilerskich oraz galanterii skórzanej. Dobrym upominkiem może być olejek różany lub z goździków.

POCZTA I  TELEFON

Połączenie międzynarodowe można uzyskać w każdym urzędzie pocztowym w kabinie telefonicznej lub w jednej z licznych budek telefonicznych. Budki działają na karty. Karty telefoniczne można nabyć w rozmównicach, niebieskich kioskach i niektórych sklepach.

Aby zadzwonić z Bułgarii do Polski należy wybrać 0048, następnie numer kierunkowy miasta bez zera i numer abonenta. Coraz bardziej popularne w Bułgarii staja się rozmowy zagraniczne przez internet, które można realizować w kawiarniach internetowych.   

Urzędy pocztowe czynne są w godzinach 8.00 - 18.00 od poniedziałku do piątku. Znaczki i koperty dostępne są w każdym urzędzie pocztowym oraz w kioskach REPKOMUNIKACJA

Autobusy
Głównym środkiem transportu są autobusy. Sieć autobusowa obejmuje wszystkie miejscowości. Autobusy kursują często, a bilety są niedrogie. Bilety można nabyć u kierowcy lub na dworcach autobusowych.

ZDROWIE

Świat jest coraz bardziej bezpieczny, a podróżowanie nigdy chyba nie było tak łatwe jak obecnie. Jednak niech to nie uśpi naszej czujności. Warto pamiętać o podstawowych rzeczach. Ważną kwestią jest przygotowanie małej PODRÓŻNEJ APTECZKI. Nie polecamy zabierania ze sobą całej apteki. Pamiętajmy o tym, co niezbędne. Dobrze jest zabrać:

• bandaże
• plastry
• środki odstraszające owady
• aspirynę na bóle i gorączkę
• środki odkażające.

Okulary przeciwsłoneczne nie tylko dodają urody, ale także chronią przed słońcem, warto je nosić. Do dyspozycji jest wiele kosmetyków z filtrami słonecznymi - dobrze jest zaopatrzyć się przed wyjazdem w odpowiednią dla naszej karnacji. Niezbędne może także okazać się nakrycie głowy.

Jeśli już coś się przydarzy, stawianie własnej diagnozy może okazać się ryzykowne - lepiej udać się po fachową pomoc medyczną. Przyjeżdżając do Bułgarii nie ma obowiązku poddawania się specjalnym szczepieniom.

UWAGI
Napiwki - dawanie napiwków zależy od woli klienta. Przyjęty jest jednak zwyczaj gratyfikowania za dobre usługi. W restauracjach dolicza się około 10% rachunku.Fotografowanie i filmowanie - nie jest dozwolone we wszystkich obiektach udostępnianych zwiedzającym. Fotografowanie niektórych wnętrz muzeów i świątyń możliwe jest po wniesieniu stosownej opłaty. Lepiej najpierw zorientować się, czy nie ma zakazu fotografowania, aby uniknąć później kłopotliwych sytuacji.

Słońce - jest poważnym zagrożeniem dla spragnionych lata turystów. Nie należy go lekceważyć nawet o poranku, przy lekkiej mgiełce. Przed nadmiernym promieniowaniem wystarczającą ochronę stanowią kremy i emulsje z filtrami UV oraz nakrycie głowy. Prosimy też zadbać o to, by pierwszy pobyt na plaży nie był długi.Woda z kranu - mimo że jest uzdatniana, radzimy pić wodę mineralną, którą można zakupić w każdym sklepie spożywczym. Przy wysokich temperaturach wskazane jest picie dużej ilości napojów chłodzących.

Kradzieże - w regionach typowo turystycznych miejscowe władze szczególnie dbają o bezpieczeństwo turystów. Pomimo tego prosimy podczas transferu z i na lotnisko zwrócić szczególną uwagę na swój bagaż. To samo dotyczy poruszania się środkami komunikacji miejskiej. Nie należy nosić przy sobie większej gotówki ani paszportu, gdyż koszty związane z wystawieniem zastępczych dokumentów są bardzo wysokie. Radzimy zdeponować cenne przedmioty w płatnym sejfie hotelowym.

PRZEPISY CELNE

Należy pamiętać o tym, aby rzeczy, które mają być zwolnione od cła i pozwoleń, były zgłaszane podczas odprawy celnej. W ten sposób ułatwimy sobie przekroczenie granicy i pracę funkcjonariuszom celnym. Należy także posiadać rachunki, faktury lub inne dokumenty mogące w razie wątpliowości potwierdzać deklarowaną wartość.

Obywatele polscy wyjeżdżający z kraju mogą wywieźć za granicę równowartość 5000 EUR bez specjalnych zezwoleń. Wywóz wyższej kwoty dewiz możliwy jest tylko za zezwoleniem bankowym. Pieniądze te nie mogą być wydawane na zakupy dokonywane w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.

Podróżni wjeżdżający do Polski mogą wwieźć bez cła i pozwoleń następujące artykuły:

• upominki i prezenty, których wartość nie przekracza równowartości 100 USD oraz w ilości nie wskazującej na przeznaczenie handlowe. Jeżeli wartość ich mieści się w sumie 101-300 USD, można skorzystać ze stawki ryczałtowej, która wynosi 10% łącznej wartości celnej
• wyroby użytkowe ze złota, platyny i kamieni szlachetnych o łącznej masie nie przekraczającej 50 gram
• dwa aparaty fotograficzne i 10 sztuk klisz fotograficznych 
• podróżni powyżej 18 roku życia mogą wwieźć wyroby spirytusowe do 0,5 l, winiarskie do 2 l, piwo do 5 l, wyroby tytoniowe do 250 sztuk lub do 50 sztuk cygar lub do 250g tytoniu.

artykuły spożywcze zależnie od rodzaju do 1-2 kg łącznie (z wyjątkiem kawy - 200g).

Cadca	Słowacja
Zilina
Martin
Ziar n. Hronom
Zvolen (uwaga na znaki – można źle pojechać!)
Sahy
Parassapuszta	Węgry
Budapest (kierujemy się na PŁATNĄ autostradę M5 w kierunku na Szeged; zjazdy na autostrady odchodzą od głównej arterii miasta po kolei, więc nie wpadajmy w panikę, gdy zobaczymy dopiero zjazd np. na M3)
Kecskemet (można zjechać z autostrady i jechać dalej równoległą szosą na Szeged)
Kiskunfelegyhaza (w roku 2002 tu kończyła się autostrada; dalej szosą na Szeged)
Szeged
Mako (tu spaliśmy w jednym z wielu pensjonatów znajdujących się przy głównej drodze – 30 Euro za pokój dwuosobowy z łazienką i porządnym śniadaniem)
Nagylak (podwójna odprawa, mogą być kolejki, Rumuni się nie spieszą)
Nadlac	Rumunia
Arad (najlepiej objechać miasto obwodnicą wg znaków na Deva)
Deva
Sebes
Sibiu (zjeżdżamy na południe przez Pasul Turnu Rosu (Przełom Czerwonej Wieży) – fantastyczne widoki Karatów Południowych!)
Rimnicu Vilcea
Pitesti (przejazd prosto przez całe miasto a na końcu zjazd w lewo na autostradę do Bucuresti, która rozpoczyna się jak normalna szosa z centrum miasta!)
Bucuresti (ABSOLUTNIE NIE wjeżdżamy do centrum miasta, ale ok. 12 kilometrów przed końcem autostrady zjeżdżamy w prawo na Centura Bucuresti (obwodnica Bukaresztu); uwaga: droga miejscami w opłakanym stanie, ale po jakichś 15 minutach widać zjazd w prawo na Giurgiu)
Giurgiu (nie wjeżdżamy na wprost do centrum, ale po wjechaniu w granice miasta przed dużą stacją benzynową zjeżdżamy w lewo a potem po znakach nad brzeg Dunaju, gdzie znajduje się granica państwa)
Ruse (po drugiej stronie Dunaju – nawet jeśli Rumunii spieszyli się, tu można spotkać się z dużymi kolejkami, opieszałością i zbytnią skrupulatnością kontroli ze strony bułgarskiej; polecamy przekraczać nocą – wtedy kolejek praktycznie nie ma)	Bułgaria
Razgrad
Sumen (za miastem wjazd na tzw. autostradę – bardzo chropowata nawierzchnia i liczne dziury; dopiero kilkanaście kilometrów przed Warną nowa nawierzchnia)
Varna (uwaga na znaki drogowe – kierujemy się na Burgas; przejazd jakimiś dziwnymi dróżkami dla tranzytu z licznymi dziurami, potem wjazd na wiadukt przez Zatokę Warneńską i kilka kilometrów autostrady, dalej zwykła szosa z licznymi zakrętami i wzniesieniami)
Obzor - patrz poglądowa mapka poniżej